سرنوشت اشتباهی یک حمام و چند خانه تاریخی

اسکندر مختاری – استاد دانشگاه و کارشناس مرمت – در گفت وگو با امروزنگار، به تشریح استفاده نادرست از بناهای تاریخی و بررسی آسیب های آن پرداخت.

وی تغییر کاربری یک بنای تاریخی را عاملی دانست که هم می تواند به بنا آسیب وارد کند و هم باعث تداوم و پایداری کار شود و گفت: انتخاب صحیح کاربری می تواند سرنوشت بنا را ترمیم کند عزم تاریخی. ساختمان. البته این سرنوشت تنها معطوف به انتخاب کاربری نیست، بلکه به حفظ و تداوم حیات پس از تغییر کاربری نیز بستگی دارد. به عبارت دیگر، هر پروژه نوسازی باید دارای یک برنامه مدیریتی باشد که بر اساس آن برنامه مدیریت، وظیفه نگهداری و تداوم آینده مشخص شود.

مختاری با بیان اینکه حفظ آثار تاریخی یک فرآیند اقتصادی است، افزود: طبیعی است که روند حفظ و تداوم نیاز به اعتبار مالی داشته باشد. هر شخص یا شرکتی که از یک بنای تاریخی استفاده می کند، تعهدات مالی را بر عهده صاحب اثر می گذارد، زیرا هزینه نگهداری یک اثر تاریخی بیشتر از نگهداری یک اثر تاریخی در یک بنای معمولی است. تاسیسات، فاضلاب، عایق کاری پشت بام، محیط اطراف، نازک کاری و دکوراسیون داخلی در معرض تغییرات کاربری بوده و ممکن است در حین آن دچار مشکل شوند. بنابراین باید بعد از تغییر کاربری نگهداری شوند و این نگهداری هم نیاز به هزینه دارد. از طرفی در کشور ما فعالیت های فرهنگی بازدهی اقتصادی ندارد و بر این اساس روند اقتصادی آسیب می بیند و نگهداری از بناهای تاریخی را به خطر می اندازد و با وجود تمام تلاش ها برای حفظ آثار تاریخی نگهداری در تهران اما در حال حاضر وجود دارد. با این فرآیند تعمیر و نگهداری مشکل داشته است.

اشتباه در حمام تاریخی

به گفته این کارشناس مرمت، «حمام نواب» (موقعیت فیلم قیصر) در تهران یکی از آثار تاریخی است که به دلیل کاربری های نادرست از نگهداری و حفاظت به دور مانده است.

مختاری در این خصوص توضیح داد: تغییر کاربری اولیه که به «همام نواب» به عنوان فرهنگسرا داده شد، با شرایط فعلی محله «عودلاجان» همخوانی نداشت و چون صرفه اقتصادی نداشت، امکان ادامه آن وجود نداشت. در این موارد دو کار می توان انجام داد، اول اینکه یک کاربر بازده اقتصادی ایجاد کند و دوم اینکه هزینه مدیریت چنین کاربرانی بر عهده یک موسسه باشد، آنها می توانند از عهده این هزینه فرهنگی برآیند.

چرا عمر خانه موزه «لرزاده» و خانه اسباب بازی «دبیرالملک» کوتاه بود؟

این کارشناس مرمت با اشاره به پرونده خانه موزه لرزاده نیز گفت: در حال حاضر به دنبال تغییر کاربری در کوتاه مدت یا بلندمدت، مشکلاتی برای بناهای مرمت شده در تهران به وجود آمده است. همان کاربری که به «خانه لرزاده» منصوب شده بود خیلی کوتاه بود، اما چرا این اتفاق افتاد؟ زیرا نگهداری از این خانه به عنوان موزه هزینه بر است و هیچکس حاضر به پرداخت این هزینه نیست.

وی همچنین گفت: بسیاری از خانه های تاریخی به دلیل استفاده نادرست تخریب و یا متروک شده اند، به عنوان مثال خانه «دبیرالملک» (خانه قاجار در محله سرچشمه تهران که در ابتدا به عنوان «خانه اسباب بازی» برای کار افتتاح شد. و بچه‌های خیابانی «و بعدها به‌عنوان «محله‌خانه» تغییر کارکرد، از دیگر بناهایی است که کاربری نامناسب پیدا کرد.» خانه فخرالملک نیز در همین وضعیت قرار دارد و امروز «خانه کاظمی» است. همچنین یکی از مواردی که تغییر کرد، اما حفظ نشد، ابتدا یک کتابخانه و سپس یک موزه مردم شناسی افتتاح کردند که آن هم باقی نماند.

حلقه مفقوده «سردار بای ملی»، «میدان مساخ» و آثار تاریخی شهر

مختاری افزود: «سردار باغ ملی» در سال های اخیر توسط سازمان زیباسازی مجدد تاسیس شد و قرار بود با همکاری میراث فرهنگی به بهره برداری برسد اما معمولا تعطیل است. همچنین محدوده میدان مشاخ به حال خود رها شده و معلوم نیست چه کسانی باید آن را نگهداری کنند. جوش یکی از درهای آن شکسته است، اما معلوم نیست چه کسی باید این شکستگی را ترمیم کند. اکنون درب بزرگی را برای دسترسی به منطقه باز کرده اند، اگرچه وزن هر یک از این درها چندین تن است و تنها یک در را می توان برای چندین سال باز و بسته کرد.

این استاد مرمت شده دانشگاه با طرح این سوال که چرا باید برای بناهای تاریخی چنین اتفاقی بیفتد؟ وی ادامه داد: چون در این مملکت کسی نیست که برای فعالیت های فرهنگی هزینه کند. در کشور ما هزینه نگهداری یک ساختمان معمولی نیز مشکل ساز است. ساختمان‌های دولتی و وزارتخانه‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند، بسیاری از نماهای آن‌ها تخریب شده، هزینه‌های نگهداری ناچیز است و چنین هزینه‌هایی در بودجه‌های عمومی تعریف نشده است.

مختاری که در مرمت بسیاری از بناهای تاریخی نقش آفرینی کرده است، هزینه بالای نگهداری از بناهای تاریخی را معضل رها شدن دانست و گفت: در حال حاضر این مشکل اساسی است، به عنوان مثال شهرداری اقدام به اصلاح بناهای تاریخی می کند. . خرید، اما از فردا چه کسی باید ساختمان ها را حفظ کند؟ شهرداری نیز در حال بررسی میزان هزینه نگهداری از این ساختمان است. به این ترتیب بسیاری از آثار تاریخی پس از تغییر کاربری به تدریج متروک می شوند. زیرا هیچ کس مجبور نیست هزینه نگهداری آنها را بپردازد.

وی ادامه داد: وضعیت نگهداری «خانه سیمین و جلال» هم اکنون در وضعیت خوبی قرار دارد. نگهبانان و راهنماهای موزه همیشه حضور دارند، چون خانه تاریخی کوچکی است و شهرداری می تواند از آن نگهداری کند، اما در «همام نواب» اینطور نیست.

این کارشناس مرمت، نگهداری از بناهای تاریخی را مهم یا حتی مهمتر از خرید، حمایت و مرمت آنها دانست و گفت: نگهداری کار سختی است و نیاز به برنامه ریزی و هزینه دقیق دارد و نمی توان به راحتی از کسی انتظار داشت. چنین اموری باید از بودجه عمومی، دولت ها و متولیان آنها تامین شود.

مختاری که ریاست دو میراث جهانی بم و شهر تاریخی تهران را بر عهده داشت، در سخنانی دیگر بر اهمیت میراث جهانی و ملی تاکید کرد و گفت: میراث ملی و جهانی بهترین دستاورد مدیریتی است. از نظر حفاظت، نگهداری و مرمت در دو دهه اخیر بوده است و باید برای حفظ آنها تلاش شود. زندگی پایگاه شهر تاریخی تهران در دوران کاری من بود، در سال 1375 تأسیس شد و کار آن در سال 1388 به پایان رسید، اما خوشبختانه مدیریت پایگاه میراث جهانی بم همچنان پابرجاست.

وی ادامه داد: تفاوت میراث جهانی و ملی با بقیه سطوح سازمانی وزارت میراث فرهنگی در این است که تمام فعالیت های پژوهشی، حفاظتی، مرمتی، نگهداری و معرفی آثار تاریخی بر روی محوطه ها متمرکز است. یک مکان، هر سایت توسط یک شخص اداره می شود و مسئولیت ها بین بخش ها تقسیم می شود سازمان های مختلف پراکنده نیستند. از طرفی این افسر باید دانش و تجربه زیادی داشته باشد نه فقط یک کارمند دولتی و سابقه کار در این زمینه را نیز داشته باشد و مورد احترام باشد. در چنین حالتی می توان انتظار داشت که این فرد مسئول حتی پس از ساعت کاری و در منزل بتواند اوضاع را کنترل کند و برای خسارات قابل پیش بینی و غیرقابل پیش بینی راه حلی بیابد، اما زمانی که ارکان نگهداری، دفاع، نوسازی و… در میان ادارات اگر در این عناصر مشکلی وجود داشته باشد، مسئول هر بخش تقصیر را به عهده می گیرد.

مختاری که آثار تاریخی دیگری چون ارگ بم، مسجد جامع ساوه، سردار باغ ملی، میدان مشاخ، عمارت مسعودیه، مدرسه دارالفنون، امامزاده سید اسماعیل، امامزاده زید، امامزاده یحیی، مسجد جامع تهران، مدرسه محمدیه، ق. مدرسه علی خان، مدرسه مراوی، مدرسه حاج رجبعلی، مدرسه سپه سالار قدیم و جدید و … را در کارنامه خود دارد که یکی از چالش برانگیزترین بازسازی های آن، مرمت ارگ بم و منظر آن پس از زلزله سال 1381 است و عنوان کرد که اصلاحات پیش نیازهایی دارد، وی تصریح کرد: یکی از این پیش نیازها دانش است. مصلح باید همان طور که خود اهل علم است با ویژگی های سابقه کار آشنا باشد یعنی در آن مشارکت داشته باشد. مرحله تشخیص کار، مانند پزشکی که تا زمانی که بیماری او مشخص نشده است قادر به معالجه بیمار خود نیست. اخلاق در ترمیم

انتهای پیام