بازسازی چهره زن عراقی از ۷۵۰۰۰ سال پیش / عکس

به گزارش امروزنگار و به نقل از امروزنگار، این زن که به نام شاندر زی (Shanidar Z) معروف است، سال ۲۰۱۸ در غار شاندر، کردستان عراق (۸۰۰ کیلومتری شمال بغداد) پیدا شد. این زن از گونه نئاندرتال است، نزدیک‌ترین خویشاوند انسان‌تبار انسان‌های امروزی که حدود ۴۰ هزار سال پیش و پس از هزاران سال همزیستی با هوموسپینس (انسان خردمند) منقرض شد.

دانشمندانی که بقایای این اسکلت را مطالعه می‌کنند، به‌زحمت ۲۰۰ قطعه استخوان جمجمه او را کنار هم قرار دادند. آن‌ها از خطوط صورت و جمجمه این زن برای بازسازی چهره‌اش استفاده کردند تا بفهمند او چه شکلی بوده است.

شرح عکس: اما پومروی در کنار جمجمه «شاندر زی»

دکتر اما پومروی (Emma Pomeroy)، دیرینه‌انسان‌شناس و دانشیار دپارتمان باستان‌شناسی دانشگاه کمبریج که اسکلت را از زیر خاک بیرون آورده است، می‌گوید: «جمجمه‌های نئاندرتال‌ها با برجستگی‌های قابل‌توجه و بدون چانه متفاوت از جمجمه‌های گونه خودمان به نظر می‌رسند. بازسازی صورت شاندر زی نشان می‌دهد که این تفاوت‌ها ممکن است در زندگی واقعی آن‌ها آن‌قدر فاحش نبوده باشد. او درواقع نسبت به اندازه‌اش، چهره بزرگی دارد. او برآمدگی‌های ابروی بزرگی دارد که معمولاً ما آن‌ها را نمی‌بینیم».

نئاندرتال‌ها حدود ۳۰۰ هزار سال در سراسر اروپا، خاورمیانه و کوه‌های آسیای مرکزی زندگی کردند و حدود ۳۰هزار سال با انسان‌های امروزی همپوشانی داشتند. تجزیه‌وتحلیل دی‌ان‌ای انسان‌های امروزی نشان داده است که در آن روزگار، نئاندرتال‌ها و هوموسپینس‌ها با یکدیگر هم‌زیستی داشته‌اند و وجود ردپای ژنتیکی نئاندرتال‌ها در انسان‌های امروزی، نشانی از وجود روابط خانوادگی بین این دو گونه است.

تحلیل جدید

شرح عکس: چهره بازسازی شده «شاندر زی»

هنگامی‌که پومرو برای اولین بار این اسکلت را با حفاری خارج کرد، جنسیت آن بلافاصله مشخص نشد زیرا فقط نیمه بالایی بدن حفظ شده بود و خبری از استخوان‌های لگن نبود. گروهی که در ابتدا بقایای آن‌ها را موردمطالعه قرار دادند، روی روش نسبتاً جدیدی تکیه کردند که شامل تعیین توالی پروتئین‌های داخل مینای دندان برای تعیین جنسیت شاندر زی بود.

محققان دانشگاه‌های کمبریج و لیورپول، طول و قطر استخوان‌های بازوی «شاندر زی» را با داده‌های مربوط به انسان‌های امروزی مقایسه کردند و قد این نمونه را حدود ۵ فوت (۱٫۵ متر) تخمین زدند. تجزیه‌وتحلیل ساییدگی دندان‌ها و استخوان‌ها نشان داد که او در زمان مرگ در اواسط چهل‌سالگی زندگی خود بوده است.

پومروی می‌گوید: «این تخمین معقولی است، اما ما نمی‌توانیم ۱۰۰ درصد مطمئن باشیم که او مسن‌تر نبوده‌اند. آنچه می‌توانیم بگوییم این است که «شاندر زی» عمر نسبتاً طولانی داشته است. برای آن جامعه، آن‌ها احتمالاً از نظر دانش و تجربه زندگی بسیار مهم بودند».

غاری که «شاندر زی» در آن دفن شده بود، در میان باستان‌شناسان و دیرینه‌شناسان مشهور است زیرا ۱۰ نئاندرتالی که طی گمانه‌زنی‌های سال ۱۹۶۰ در آنجا کشف شد، محققان را به این باور رساند که نئاندرتال‌ها بارها به غار شاندر بازگشته‌اند تا مردگان خود را دفن کنند و حتی ممکن است که نئاندرتال‌ها، مردگان خود را با «گُل» دفن کرده باشند و این اولین چالش در برابر دیدگاه رایجی بود که انسان‌های باستانی را نادان و بی‌رحم می‌دانست. بااین‌حال، تحقیقات بعدی توسط گروه پومرو، نظریه تدفین با گُل را موردتردید قرار داده است.

در عوض، آن‌ها گمان می‌کنند که گرده کشف‌شده در میان گورها ممکن است از طریق زنبورهای گرده‌افشان وارد گور شده باشد. بااین‌حال، در طول سال‌ها دانشمندان شواهد فزاینده‌ای از هوش و پیچیدگی نئاندرتال‌ها، ازجمله هنر و ابزار پیدا کرده‌اند.

شاید نئاندرتال‌ها مردگان خود را با دسته‌های گل تجلیل نمی‌کردند، اما تحقیقات نشان می‌دهد که ساکنان غار شاندر احتمالاً گونه‌ای همدل بودند. به‌عنوان‌مثال، یک نئاندرتال مرد که در آنجا دفن شده بود، ناشنوا بود و با ضربه‌ای به بازو و سرش فلج شده بود که احتمالاً او را تا حدی نابینا می‌کرد، اما او مدت زیادی زنده بود، بنابراین طبق تحقیقات باید از او مراقبت می‌شد.

پومروی می‌گوید که شاندر زی اولین نئاندرتالی است که در بیش از ۵۰ سال گذشته در این غار پیدا شده است، اما این مکان هنوز هم می‌تواند بستری برای اکتشافات بیشتر باشد.

بازسازی جمجمه

پومروی بازسازی جمجمه شاندر زی را که نسبتاً بلافاصله پس از مرگ له شده بود، به‌عنوان یک «پازل سه‌بعدی با حساسیت بالا» توصیف کرد.

استخوان‌های فسیل‌شده در بلوک‌های کوچکی از رسوبات غار برداشته شده و در فویل پیچیده شدند و محققان آن‌ها را برای تجزیه‌وتحلیل به دانشگاه کمبریج فرستادند.

در آزمایشگاه کمبریج، محققان از هر بلوک میکرو سی‌تی‌اسکن گرفتند و از اسکن‌ها برای هدایت استخراج قطعات استخوانی استفاده کردند. دکتر لوسیا لوپز پولین (Lucía López-Polín)، همکار پومروی، محافظ باستان‌شناسی از موسسه کاتالان برای دیرینه اکولوژی انسانی و تکامل اجتماعی در اسپانیا، بیش از ۲۰۰ تکه جمجمه را با چشم کنار هم قرار داد تا آن را به شکل اولیه خود بازگرداند.

این گروه جمجمه بازسازی‌شده را اسکن و پرینت سه‌بعدی کردند که پایه و اساس سر بازسازی‌شده‌ای را شکل داد که توسط دیرینه هنرمندان دوقلوی دانمارکی، آدری و آلفونس کنیس (Adrie and Alfons Kennis)، لایه‌هایی از ماهیچه و پوست روی آن قرار بگیرد.

۵۴۵۴