از آلات موسیقی با کلیدهای سیاه و سفید
کلیدهای پیانو: تاریخچه و سیر تکاملی آنها از گذشته تا به امروز
همانطور که احتمالاً می‌دانید، به کلیدهای پیانو، در اصطلاح فنی‌تر، کلاویه گفته می‌شود که از واژه‌ی آلمانی Klavier وام گرفته شده است. این واژه در آلمانی به کلیدهای سازهایی مانند کیبورد، هارپسیکورد و اُرگان که از آلات موسیقی با کلیدهای سیاه و سفید هستند، اطلاق می‌شود. ریشه‌ی واژه‌ی کلاویه اما به دوران یونان باستان باز می‌گردد و به نظر از واژه‌ی Cava در یونانی به معنی «ضربه زدن» گرفته شده است؛ چرا که مدل‌های ابتدایی چنین سازهایی با وارد آوردن ضرباتی بر روی کلیدهای آن نواخته می‌شد. هنگام خرید پیانو دیجیتال دانستن نکاتی الزامی است که در ادامه به آنها می پردازیم.
در هنگام خرید پیانو، باید به چه نکاتی درباره‌ی کلیدهای پیانو توجه شود؟
در هنگام باید به سلامت، کارایی و جنس کلیدهای پیانو توجه داشته باشید، چرا که یکی از مهمترین بخش‌های این ساز، صفحه کلید آن است. در خرید پیانو (دست دوم یا نو) توجه داشته باشید که کلیدهای لکه دار یا کلیدهایی که تغییر رنگ داده‌اند، حاکی از سالم نبودن شرایط نگهداری پیانو هستند؛ این علایم نشان می‌دهند که احتمالاً پیانو در معرض رطوبت یا دود دخانیات یا… بوده است.
البته همانطور که گفته شد کلیدهای ساخته شده از عاج طبیعی، پس از مدتی استفاده و با گذر زمان تغییر رنگ داده و زرد خواهند شد. اما با توجه به اینکه کلیدهای اغلب پیانوهای امروزی از پلاستیک و مشتقات آن ساخته می‌شود، هرگونه لکه یا تغییر رنگ محسوس، نشان از شرایط نگهداری غیر استاندارد پیانو دارد.
در بهتر است دقت کنیم که پیانو هایی انتخاب کنیم که اکشن کلید های بهتری داشته باشند و حسی مانند کلاویه های پیانو آکوستیک به هنرمند بدهد.
اگر به دنبال دست دوم هستید باید دقت کنید که کلید ها زرد و بد رنگ نشده باش و جلای اولیه را داشته باشد در غیر این صورت این نشان دهنده نگهداری پیانو در شرایط بد است و بهتر است از خرید اینگونه پیانو ها صرف نظر کنید.
البته برخی نیز معتقدند که ریشه‌ی واژه‌ی کلاویه به کلمه‌ی لاتینی Clavis به معنی کلید باز می‌گردد. در این مقاله قصد داریم مروری بر تاریخچه‌ی بسیار جذاب و شگفت آور سیر تکامل کلیدهای ساز پیانو از زمان شکل‌گیری مدل‌های اولیه تا مدل‌های امروزی داشته باشیم.
اما چرا کلیدهای پیانو سیاه و سفید هستند؟ دلیل آن ساده است؛ اگر تمام کلیدهای پیانو به طور مثال سفید یا سیاه بودند و بر خلاف پیانوهای کنونی، به طور یکدست و بدون پستی و بلندی در کنار یکدیگر قرار می‌گرفتند، یادگیری نواختن پیانو اگر نه غیر ممکن، اما کاری بی‌نهایت دشوار می‌شد.
به این ترتیب، با وجود کلیدهای کوتاه‌تر، باریک‌تر و به رنگ سیاه که در واقع روی کلیدهای سفید قرار گرفته است، نوازندگان پیانو می‌توانند با لمس کلیدها موقعیت قرارگیری نت‌ها را تشخیص دهند. الگویی که اکثر پیانوهای امروزی از آن تبعیت می‌کنند، مجموعه‌هایی از هفت کلید سفید و پنج کلید سیاه است، که بسته به اندازه‌ی پیانو و اکتاوهای آن این الگو چند بار در کلیدهای پیانو تکرار می‌شود. در اصطلاحات موسیقی از کلیدهای سفید معمولاً با نام نت‌های طبیعی یا معمولی و از کلیدهای سیاه معمولاً با نام نت‌های تیز و تخت یاد می‌کنند.
تعداد کلیدهای پیانو
بگذارید ابتدا نگاهی دقیق‌‌تر به ساز پیانو بیاندازیم. پیانوهای استاندارد امروزی دارای ۸۸ کلید یا کلاویه هستند. اما پیش از اختراع پیانو، نواختن سازی شبیه به پیانو به نام «هارپسیکورد» که از آلات موسیقی با کلیدهای سیاه و سفید به شمار می‌رفت، مرسوم بود. این ساز دارای پنج اکتاو و شصت کلاویه بود. پس از مدتی، موسیقی‌دانانی در سراسر جهان به این نتیجه رسیدند که ساز هارپسیکورد نیاز به ارتقا دارد و به منظور افزایش گستره‌ی آوایی این ساز و فراهم کردن امکانی برای بیان وسیع‌تر احساسات، کلیدهایی به آن اضافه کردند و رفته رفته نمونه‌های ابتداییِ پیانوهای امروزی ساخته شدند.
سال‌ها بعد در ۱۷۰۰ میلادی، یکی از سازندگان ساز مشهور ایتالیایی، یعنی «بارتولومئو کریستافوری» اهل پادوا، با اعمال تغییراتی گسترده بر روی هارپسیکورد، سازی به نام پیانو را اختراع کرد. در واقع ایده‌ی کریستافوری ساخت سازی کلید دار بود که بتوان بوسیله‌ی آن هارمونی‌ها را با وارد آوردن ضرباتی چکش مانند بر روی سیم نواخت.
جالب است بدانید که اولین پیانوی ساخته شده توسط کریستافوری از هارپسیکورد کوچک‌تر و دارای ۴۹ کلید و چهار اکتاو بود. اما کمی بعد سازندگان دیگری به تقلید از پیانوی کریستافوری و اعمال تغییر بر روی مدل‌های اولیه، دست به ساخت پیانوهایی بزرگتر و با تعداد کلید بیشتر زدند. همین تغییرات و تکامل ایده‌ی کریستافوری بود که در اواخر قرن هجده و اوایل قرن نوزده به موسیقی‌دانانی چون موتسارت و هیدن فرصتی داد تا شاهکارهای خود را بوسیله‌ی پیانو خلق کنند.
البته پیانوهای ساخته شده در قرن هجده و نوزده نیز تا سال ۱۸۸۰ دارای ۸۸ کلید نبودند. ابداع پیانوی دارای ۸۸ کلید و هفت اکتاو، که تا به امروز نیز مدل استاندارد و رایج ساخت پیانو محسوب می‌شود، توسط شرکت مشهور «استین‌وی» (Steinway) در سال ۱۸۸۰ اختراع شد.
جنس کلیدها یا کلاویه‌های پیانو از چیست؟
همانطور که گفته شد، مدل‌های ابتداییِ پیانو با استفاده از ساز و کار چکش و دمپر نواخته می‌شد؛ به این معنی که وقتی شخصی کلید پیانو را فشار می‌داد، چکش داخل پیانو به سیم مربوطه برخورد می‌کرد و در نتیجه آوای مورد نظر تولید می‌شد. پس از مدتی، پیانیست‌ها از اقصی نقاط جهان، عمل فشردن کلاویه‌ها و بازگشت آنها به جای خود را «اکشن» نامیدند و به این ترتیب پیانوها را به دو دسته‌ی «سبک اکشن» و «سنگین اکشن» تقسیم بندی کردند.
از آنجایی که نواختن پیانوهای با اکشن سبُک راحت‌تر است، سازندگان پیانو سعی کردند از ساختارها و مواد مختلف برای کاهش وزن کلیدهای پیانو استفاده کنند. استفاده از آلات موسیقی با کلیدهای سیاه و سفید چوبی از قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی در اروپا مرسوم شده بود. در سده‌های بعدی و با اختراع پیانو کلیدهای اولیه‌ی این ساز از موادی مانند چوب شمشماد، سرو، آبنوس، گلابی و…، مروارید، چینی، لاکِ لاک‌پشت و نقره ساخته می‌شد. در سده‌های بعد، سازندگان پیانو به تولید کلیدهایی از جنس پلاستیک یا عاج مصنوعی روی آوردند تا وزن کلیدها هرچه بیشتر کاهش یابد.
مواد به کار رفته در ساخت کلیدهای سفید و سیاه پیانو، از گذشته تا به امروز
در بخش‌های گذشته از آلات موسیقی با کلیدهای سیاه و سفید حرف زدیم و به سیر تکاملی مواد به کار رفته در ساخت کلیدهای اینگونه سازها، به خصوص ساز پیانو پرداختیم. در این بخش به جنس کلیدهای سیاه و سفید به طور جداگانه خواهیم پرداخت.
مواد به کار رفته در ساخت کلیدهای سفید
همانطور که دیدیم، در ابتدا کلیدهای سفید و سیاه همگی از چوب ساخته می‌شدند، اما بعدها سازندگان تصمیم گرفتند از عاج فیل و کرگدن در ساخت کلیدهای سفید پیانو استفاده کنند؛ چرا که دوام و کیفیت به مراتب بیشتری نسبت به کلیدهای چوبی داشت. اما طولی نکشید که با ممنوعیت شکار فیل و کرگدن و استفاده از عاج آنها برای مقاصد تجاری، سازندگان رفته رفته رو به استفاده از پلاستیک در ساخت آلات موسیقی با کلیدهای سیاه و سفید آوردند.
مواد به کار رفته در ساخت کلیدهای سیاه
به طور معمول، کلیدهای سفید بیشتر از کلیدهای سیاه نواخته می‌شوند و به همین دلیل در ساخت آنها از ماده‌ی مستحکمی مانند عاج فیل استفاده می‌شد. به دلیل استفاده‌ی کمتر از کلیدهای سیاه، این کلیدها در گذشته معمولاً از چوب‌های تیره مانند چوب صنوبر و کاج ساخته می‌شدند.
نحوه‌ی تشخیص کلاویه‌های ساخته شده از عاج حیوانات
- کلیدهای ساخته شده از عاج حیواناتی مانند فیل و کرگدن، یک تکه نیستند و از اتصال سه قسمت جداگانه ساخته می‌شوند و با کمی دقت خطوط اتصال آنها قابل تشخیص است.
- اگر از نزدیک و با دقت به کلیدهای ساخته شده از عاج نگاه کنید، الگوها و رگه‌هایی شبیه به اثر انگشت در آن مشاهده خواهید کرد.
- با لمس کلیدهای عاج دار متوجه پستی و بلندی سطح آن خواهید شد، در صورتی که کلیدهای ساخته شده از پلاستیک به صورت یکنواخت و صاف هستند.
تفاوت بین کلیدهای پیانو سیاه و سفید چیست؟
کلیدهای سفید نشان دهنده آهنگ های موسیقی A، B، C، D، E، F، و G هستند.
کلیدهای سیاه با کلیدهای سفید تفاوت دارند زیرا فواصل نیمه مرحله ای را نشان می دهند – معروف به شارپ و فلت – بین نت های مختلف.
گروهی متشکل از هفت کلید سفید و پنج کلید سیاه با هم ۱۲ نت را تشکیل می دهند که ما آن را اکتاو می نامیم.
کلیدهای سیاه و سفید پیانو چه نام دارند؟
کلیدهای سفید به نت‌های طبیعی و کلیدهای سیاه به نوت‌های تیز و تخت معروف هستند.
چگونه یک کلید پیانوی سیاه را می خوانیم؟
کلیدهای سیاه نشان دهنده نت های موسیقی جداگانه هستند. کلیدهای سیاه به نزدیکترین کلید سفید اختصاص داده می شوند، اما یکی از پسوندهای زیر اضافه شده است:
- شارپ برای یک کلید سیاه در سمت راست (یا بالاتر از) یک کلید سفید استفاده می شود.
- Flat برای یک کلید سیاه در سمت چپ (یا پایین تر از) یک کلید سفید استفاده می شود.
چرا هیچ کلید سیاهی بین E و F وجود ندارد؟
بیشتر ملودی‌های آشنا بر اساس الگوی گام‌های کامل و نیمه‌ای هستند که در مقیاس بزرگ یافت می‌شوند. این الگو با کلیدهای سفید پیانو و همچنین با نت های طبیعی روی چوب نمایش داده می شود. … بین B و C و بین E و F فقط نیم قدم وجود دارد – جایی برای کلید سیاه وجود ندارد.
سخن پایانی
کلید یا کلاویه، به کلیدهای پیانو یا سایر آلات موسیقی مشابه گفته می‌شود. ریشه‌ی این کلمه به زبان یونان باستان و واژه‌ی Cava به معنی ضربه زدن باز می‌گردد. البته عده‌ای برای این واژه ریشه‌ی دیگری در زبان لاتینی نیز پیدا کرده‌اند و کلمه‌ی Clavis به معنی کلید را ریشه‌ی واژه‌ی کلاویه می‌دانند.
پیانوهای امروزی دارای ۸۸ کلید یا کلاویه می‌باشند که از این تعداد ۵۲ کلاویه سفید و باقی به رنگ سیاه هستند. علت وجود کلیدهای سیاه و بالاتر قرار گرفتن آنها نسبت به کلیدهای سفید، یادگیری راحت‌تر نت‌ها و بخش بندی نت‌های پیانو به اکتاوهای مختلف است.
از ابتدای پیدایش ساز پیانو و سایر سازهای با کلید سیاه و سفید مانند اُرگان و هارپسیکورد، سازندگان از موادی مانند چوب، مروارید، چینی و شیشه، نقره و… ساخته می‌شدند. البته بعدها به منظور کاهش وزن کلیدها و داشتن جلوه‌ای زیباتر، سازندگان رو به استفاده از عاج و دندان حیوانات در ساخت کلیدهای پیانو آوردند.
امروزه ساخت کلیدهای سازهای کلیددار از جمله ساز پیانو، از پلاستیک و عاج مصنوعی (Ovirite) ساخته می‌شود. ساخت کلیدها با استفاده از پلاستیک علاوه بر کاستن قابل توجه از وزن هر کلید، بر زیبایی ظاهری سازها نیز افزوده است؛ چرا که کلیدهای پلاستیکی صیقلی و براق هستند و در حین نواختن اکشن مناسبی دارند.
منبع : hoffmanacademy.com