بیشترین تراکم استخوانی در ۳۰ تا ۳۵ سالگی / ورزش های موثر در پیشگیری از پوکی استخوان

دکتر حسین یاری – مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقای سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران در گفت وگو با امروزنگار با بیان اینکه پوکی استخوان یک بیماری بسیار شایع است اظهار کرد: استخوان یک بافت زنده است و سلول های آن به صورت پیوسته در حال ساخت مرگ و جایگزینی هستند. این چرخه تشکیل و بازجذب سلول ها به صورت مداوم در بافت استخوانی جریان دارد و نباید آن را یک بافت ثابت متصلب در نظر گرفت.  

بیشترین تراکم استخوانی در ۳۰ تا ۳۵ سالگی

وی  افزود: تراکم استخوانی حدود ۳۰ تا ۳۵ سالگی به بیشترین میزان خود می رسد؛ به نحوی که فرایند ساخت در استخوان ها نسبت به فرایند تخریب بیشتر است. با افزایش سن و تغییرات هورمونی که به ویژه در زنان اتفاق می افتد میزان ساخت وساز بافت استخوانی کاهش می یابد و میزان تحلیل رفتن بیشتر می شود؛ به نحوی که بافت استخوان تراکم خود را به مرور از دست می دهد و فرد در مسیر پوکی استخوان قرار می گیرد.  

افزایش سرعت تخریب بافت استخوانی پس از یائسگی در زنان

این متخصص طب فیزیکی ادامه داد: اگرچه تراکم استخوان تا سن ۳۵ سالگی به میزان پیک خود می رسد اما پیک استخوان به ژنتیک بسیار وابسته است. پس از یائسگی میزان هورمون استروژن در زنان کاهش یافته و میزان تخریب استخوان ها نیز سرعت بسیار زیادی به خود گرفته و فرد در مسیر پوکی استخوان قرار می گیرد. بررسی ها بیانگر این است که میزان ابتلا به پوکی استخوان به ویژه پس از یائسگی در زنان بسیار شایع است.  

«پوکی استخوان ثانویه» چیست؟

مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقای سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران درباره «پوکی استخوان ثانویه» تصریح کرد: اگرچه فرایند طبیعی کاهش ساخت و افزایش بازجذب استخوان را با افزایش سن سپری می کنیم اما مصرف برخی داروها مانند برخی داروهای ضد انعقاد ضد تشنج و مشتقات کورتونی سبب افزایش سرعت تخریب استخوان ها می شوند. همچنین بیماری هایی مانند بیماری های «پاراتیروئید» و   «تیروئید» می توانند شرایطی را برای بدن ایجاد کنند که سبب از دست دادن زودهنگام تراکم استخوان شود. هنگامی که عوامل خارجی زمینه ساز پوکی استخوان می شوند به آن «پوکی استخوان ثانویه» می گویند.

 وضعیت ابتلا به پوکی استخوان در ایران

او درباره شیوع پوکی استخوان در زنان و مردان گفت: آمار و ارقام بیانگر این است که یک زن از هر ۳ زن بالای ۶۰ سال و یک مرد از هر ۴ تا ۵ مرد بالای ۶۰ سال به پوکی استخوان مبتلا می شوند. بر اساس تعداد مبتلایان به بیماری پوکی استخوان می توان گفت که پوکی استخوان یک اختلال بسیار شایع محسوب می شود.  

شکستگی تنها نشانه پوکی استخوان است

این متخصص طب فیزیکی با بیان اینکه علامت پوکی استخوان فقط یک مورد است توضیح داد: شکستگی تنها نشانه پوکی استخوان است و تا زمانی که  شکستگی اتفاق نیفتد پوکی استخوان هیچ نشانه دیگری ندارد. بنابراین علائمی مانند دردهای مفصلی دردهای استخوانی سوزش پا و … نمی توانند نشانه صرف پوکی استخوان باشند و بروز این عوامل نباید به عنوان عوامل نگران کننده برای ابتلا به پوکی استخوان در نظر گرفته شود.  

مدیر کلینیک ارتقای سلامت جهاد دانشگاهی ادامه داد: استخوان ران ستون فقرات پشتی و ستون فقرات کمری شایع ترین محل های شکستگی ناشی از پوکی استخوان هستند. شکستگی لگن یک ترومای بزرگ محسوب شده و می تواند جان فرد را تهدید کند؛ زیرا که می تواند با ۱-۱.۵ لیتر خونریزی همراه باشد و حیات فرد مبتلا را به خطر اندازد.

نقش وراثت و تغذیه در ابتلا و پیشگیری از پوکی استخوان

یاری با بیان اینکه وراثت در بیماری پوکی استخوان بسیار نقش آفرینی می کند توضیح داد: در حالی که ژنتیک در پوکی استخوان نقش اساسی دارد برخی عوامل می توانند از این بیماری جلوگیری کنند؛ به طور مثال تغذیه سالم جزو عوامل پیشگیری کننده از پوکی استخوان است. مصرف کافی کلسیم و ویتامین D می تواند پیک تراکم استخوان بالاتر به همراه داشته باشد و از این طریق ریسک ابتلا به پوکی استخوان در دوران سالمندی را کاهش دهد.
 

ضرورت مصرف ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم در پیش از دوران یائسگی

این متخصص طب فیزیکی درباره میزان مصرف کلسیم و نقش آن در پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان گفت: پیش از یائسگی زنان برای پیشگیری از پوکی استخوان می بایست روزانه ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم مصرف کنند و میزان مورد نیاز کلسیم برای پیشگیری از پوکی استخوان در دوران یائسگی به ۱۲۰۰ میلی گرم می رسد. هزار میلی گرم تقریبا معادل روزانه ۳ لیوان شیر است و استفاده از این میزان لبنیات خصوصا شیر بهترین راه برای تامین نیاز روزانه بدن به کلسیم است.

ضرورت توجه دولت به تعریف یارانه برای محصولات لبنی

پیامدهای کاهش مصرف لبنیات

مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقای سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران با بیان اینکه بیشترین میزان کلسیم در لبنیات وجود دارد خاطرنشان کرد: برخی بر این باور هستند مصرف بادام یا محصولات گیاهی دیگر می تواند نیاز کلسیم بدن را تامین کند. اگرچه بادام در میان منابع گیاهی میزان بالایی کلسیم را داراست اما نمی تواند جایگزین مصرف لبنیات شود؛ به عنوان مثال اگر فردی مصرف کافی لبنیات نداشته و تمایل به مصرف مکمل کلسیمی هم نداشته باشد باید روزانه چهارصد گرم بادام مصرف کند تا نیاز روزانه کلسیم بدنش تامین شود.

یاری در پاسخ به سوال امروزنگار درباره قیمت لبنیات و عدم توانایی برخی اقشار پایین درآمدی در تامین آن با بیان اینکه لبنیات مهم ترین منبع جذب کلسیم است توضیح داد: هنگامی که لبنیات بهترین منبع جذب کلسیم است انتظار می رود دولتمردان یارانه مضاعفی برای مصرف لبنیات در نظر بگیرند تا این محصول از سبد غذایی خانوار حذف نشود. لبنیات به دلیل مسائل معیشتی سال های اخیر از سبد محصولات برخی از خانوارها حذف شده و این در حالیست که حذف این ماده غذایی می تواند آثار منفی در بلندمدت داشته باشد و گریبانگیر سیستم درمانی کشور و دولتمردان شود. اگر دولتمردان می خواهند از آثار منفی و تحمیل هزینه هایی مانند شکستگی ناشی از پوکی استخوان به سیستم درمانی کشور در آینده جلوگیری کنند باید یارانه ویژه ای برای مصرف لبنیات در نظر گیرند.  

توصیه های پزشکان درباره استفاده از مکمل ها

عضو هیات علمی سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران ادامه داد: اگر شیر و لبنیات به میزان کافی مصرف نمی کنیم بهتر است از مکمل های دارویی برای تامین کلسیم استفاده کرد. پزشکان به زنان توصیه می کنند اگر میزان مصرف لبنیات آنها در دوران یائسگی به میزان کافی نیست به طور حتم از مکمل های کلسیم استفاده کنند.  

ابتلای ۸۰ درصد ایرانی ها به کمبود ویتامین D

این متخصص طب فیزیکی درباره تاثیر ویتامین D در پیشگیری از پوکی استخوان گفت: ۸۰ درصد ایرانی ها به کمبود ویتامین D مبتلا هستند؛ این در حالی است که D۳ یک ماده مهم برای بدن محسوب می شود. نور مستقیم آفتاب منبع دریافت ویتامین D است اما برای دریافت ویتامین از این منبع باید در زمان حداکثر تابش خورشید (مثلا ظهر تابستانی) دو – سوم بدن بدون لباس در معرض نور مستقیم خورشید (نه از پشت شیشه) به مدت ۳۰ دقیقه قرار گیرد.  

نمک دخانیات و الکل؛ احتمال پوکی استخوان را افزایش می دهند

وی با بیان اینکه مصرف نوشیدنی های الکلی احتمال پوکی استخوان را افزایش می دهد افزود: علاوه بر مصرف الکل مصرف بیش از حد نمک هم بر پوکی استخوان اثرگذار است. هرچقدر میزان مصرف نمک افزایش یابد احتمال دفع  کلسیم نیز به همان میزان افزایش می یابد و کنترل میزان نمک مصرفی علاوه بر اثر روی فشار خون و سلامت قلبی_عروقی روی تراکم استخوان هم موثر است. اگر نگران پوکی استخوان هستیم می بایست از مصرف دخانیات و سیگار اجتناب کنیم؛ مصرف سیگار بر کاهش تراکم استخوان نقش معنی داری دارد و اجتناب از نیکوتین از مولفه های زندگی سالم محسوب می شود.

یاری با بیان اینکه کنترل مصرف پروتئین و کالری دریافتی نیز بر استخوان ها اثرگذار است گفت: میزان مصرف پروتئین و کالری باید به میزان بهینه باشد؛ چرا که بر سلامت استخوان ها اثرگذار است.  

مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقای سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران با بیان اینکه اصلاح سبک زندگی در پیشگیری از پوکی استخوان نقش دارد توضیح داد: فعالیت های بدنی و ورزش کردن جزو مولفه های سبک زندگی سالم است. اگر میزان فعالیت ورزشی به میزان کافی باشد در پیشگیری از پوکی استخوان نقش دارد. فعالیت های بدنی مانند پیاده روی کوه نوردی دوچرخه سواری دوچرخه ثابت به تراکم بافت استخوانی کمک می کنند. نه تنها تمرینات قدرتی و هوازی بلکه آن دسته از فعالیت های ورزشی که به بهبود تعادل انسان ها کمک می کنند به احتمال فراوان می توانند از سقوط افراد جلوگیری کنند و به همین دلیل در پیشگیری از شکستگی ناشی از پوکی استخوان موثر هستند.  

ورزش هایی که به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می کنند

این متخصص طب فیزیکی ادامه داد: همچنین ورزش هایی که باعث افزایش انعطاف پذیری می شوند در پیشگیری از پوکی استخوان موثر است؛ به طور مثال «تای چی» که از ورزش های شرق آسیا است به تعادل و انعطاف پذیری کمک می کند و در پیشگیری از پوکی استخوان نیز موثر است.

تاثیر غربالگری استخوان در پیشگیری از شکستگی ها

یاری درباره روش های تشخیص پوکی استخوان گفت: زنان بالای ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال با انجام غربالگری سنجش تراکم استخوان می توانند قبل از شکستگی از  ابتلا به پوکی استخوان خود مطلع شوند. پزشکان به زنانی که کمتر از ۶۵ سال دارند اما از داروهای تشدیدکننده فرایند اضمحلال تراکم استخوان استفاده می کنند یا سابقه شکستگی دارند یا بیماری زمینه ای یا یائسگی زودرس دارند توصیه می کنند که تست سنجش تراکم استخوان را پیش از ۶۵ سالگی انجام دهند. تست تراکم سنجش استخوان یک تصویربرداری ساده و نه آزمایش خون است و از دو ناحیه ستون فقرات و لگن گرفته می شود. تست سنجش تراکم استخوان وضعیت تراکم را مشخص می کند و پزشکان با این تست می توانند از وضعیت «نرمال» یا «کاهش یافته» تراکم استخوانی یا ابتلای افراد به پوکی استخوان مطلع شوند.  

عضو هیات علمی سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران ادامه داد: پزشکان براساس وضعیت تراکم استخوان ها نسبت به تجویز دارو اقدام می کنند. اگر فردی به پوکی استخوان مبتلا است می بایست روند درمانی خود را به طور کامل سپری کند. معمولا مصرف هفتگی قرص برای افراد مبتلا به پوکی استخوان تجویز می شود اما برخی افراد توانایی مصرف داروی خوراکی را ندارند یا شدت بیماری آنها بسیار زیاد است یا به بیماری پوکی استخوان ثانویه مبتلا هستند؛ در نتیجه از داروهای تزریقی ۶ یا ۱۲ ماهه استفاده می کنند.

خودداری از قطع خودسرانه داروهای پوکی استخوان

یاری افزود: مبتلایان به پوکی استخوان علاوه بر داروهای تجویزی می بایست از مکمل ها نیز استفاده کنند. علاوه بر مصرف مکمل ها دوره دارویی می بایست به طور کامل سپری شود و به صورت خودسرانه نباید مصرف دارو را قطع کرد. افراد مبتلا به پوکی استخوان می بایست حداقل به مدت یکسال دارو مصرف کنند و گاهی مدت زمان مصرف دارو به ۴ تا ۵ سال هم می رسد. عملکرد برخی داروهای پوکی استخوان به این شکل است که قطع خودسرانه آن می تواند فرایند تحلیل استخوان را تشدید کند. نکته سوم درباره مصرف داروهای پوکی استخوان این است که وضعیت فرد یک سال پس از مصرف دارو باید مورد بررسی مجدد قرار گیرد و استراتژی جدید درمانی با توجه به وضعیت بیمار تعریف شود.  

وی با اشاره به تبلیغ برخی روش های درمانی برای درمان پوکی استخوان گفت: داروهای خوراکی مانند «آلندرونیت» و داروهای تزریقی زیرپوستی و یا داخل سرمی متداول ترین روش های درمان پوکی استخوان هستند و  روش هایی مانند اوزون تراپی که این روزها گاهی از آن سخن گفته و تبلیغ می شود هیچ جایگاهی در درمان پوکی استخوان ندارند.

تمام سالمندان به پوکی استخوان مبتلا نمی شوند

این متخصص طب فیزیکی تاکید کرد: زنان بالای ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال باید نسبت به انجام سنجش تراکم استخوان اقدام کنند تا از ابتلا به پوکی استخوان خود مطلع شوند. اینطور نباید تصور کرد که تمام سالمندان به پوکی استخوان مبتلا می شوند و بررسی این بیماری در این سنین بی فایده است. اگر پوکی استخوان به موقع تشخیص داده شود می توان از عوارض و شدت این بیماری جلوگیری کرد. شکستگی می تواند حیات و زندگی فرد مبتلا به پوکی استخوان را تحت تاثیر قرار دهد.  

وی در پایان گفت: به خانواده سالمندان توصیه می کنم که شب ها یک چراغ را روشن بگذارند تا در صورت بیدار شدن در شب با خطر سقوط مواجه نباشند. همچنین به افراد سالمند توصیه می شود که از راه رفتن روی سطوح ناهموار و لیز خوددداری کنند و اگر در منزل قالیچه یا فرش لیزی وجود دارد آن را جمع آوری کنند. یک سکندری ساده و زمین خوردن معمولی در فرد مبتلا به پوکی استخوان می تواند با خطر جدی شکستگی همراه باشد.

انتهای پیام