از پتاسیم چگونه باید مراقبت کرد؟
حقایقی درباره پتاسیم
قبل از پرداختن به بحث فروش مواد اولیه شیمیایی همچون پتاسیم، کمی در مورد آن صحبت خواهیم کرد. بزرگسالان باید روزانه 4700 میلی‌گرم پتاسیم مصرف کنند. با این حال کمتر از دو درصد از مردم به اندازۀ کافی پتاسیم مصرف می‌کنند. پتاسیم به تنظیم فشار خون، سلامت قلب و عروق، بهبود استخوان و عملکرد بهتر عضلات کمک می‌کند. سبزیجاتی مانند چغندر، لوبیای سفید، لوبیای سویا و لوبیای لیما بیشترین میزان پتاسیم را در میان موادغذایی سالم دارند.
کمبود پتاسیم میتواند منجر به خستگی مفرط، ضعف و یبوست شود. این بیماری میتواند در مواقع شدید به فلج، نارسایی تنفسی و انسداد روده به صورت دردناک تبدیل شود. هیپرکالمی نوعی بیماری است که به سبب آن مقدار پتاسیم در خون افزایش می‌یابد و در نتیجه میتواند سلامتی فرد را تهدید کند. پتاسیم به صورت مکمل در انواع مختلفی وجود دارد. اما مصرف منابع غذایی غنی از این مادۀ معدنی بهترین راه دریافت آن است و بهتر است این روش جایگزین استفاده از مکمل‌ها گردند.
مقدار توصیه شده پتاسیم در روز
پتاسیم یکی از مواد مغذی حیاتی است و درصد بسیار کمی از مردم به اندازۀ کافی آن را در موادغذایی خود مصرف می‌نمایند. میزان مصرف کافی برای پتاسیم برای بزرگسالان 4700 میلی‌گرم در روز است. در حالی که بیشتر افراد این مقدار توصیه شده را دریافت نمی‌کنند. اگر شما هم دنبال جواب سوال مواد اولیه شیمیایی صنایع را از کجا وارد کنیم هستید تا انتها با ما همراه باشید.
نظرسنجی ملی بررسی سلامت و تغذیه (NHS) نیز گزارش داد که کمتر از دو درصد از مردم روزانه 4700 میلی‌گرم پتاسیم مورد نیاز را دریافت می‌نمایند. همچنین آمار نشان داد زنان به طور متوسط کمتر از مردان پتاسیم مصرف می‌کنند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) مصرف 3510 میلی‌گرم در روز را توصیه و تأکید کرد. بیشتر مردم جهان به این توصیه توجهی ندارند.
مکمل‌های پتاسیم به صورت‌های مختلفی در داروخانه‌ها موجود است. با این حال بهتر است هرگونه ویتامین یا مادۀ معدنی را از طریق غذا دریافت کنید. لازم به ذکر است گروه ویتامین‌ها یا مواد معدنی خاصی موجود نیست که مواد مغذی و لازم را جهت زندگی سالم در خود دارند. بلکه مصرف مجموعه‌ای از مواد مغذی سبب افزایش سلامتی و ارتقاء عملکرد بدن خواهد شد.
فواید پتاسیم
پتاسیم دارای فواید اثبات شده و مؤثری در سلامتی است. در اصل این ماده، یک الکترولیت است که با وجود سدیم خنثی می‌شود و به تنظیم فشار خون ثابت کمک می‌کند. پتاسیم همچنین برای حفظ تعادل اسیدها و بازها در بدن مهم است.
فشار خون و سلامت قلب و عروق
مصرف میزان محدود پتاسیم به مرور زمان فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی و عروقی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. افزایش مصرف پتاسیم همراه با کاهش سدیم جهت کاهش خطر بیماری‌های قلبی عروقی بسیار مؤثر واقع می‌شود. در یک مطالعه افرادی که 4069 میلی‌گرم پتاسیم در روز دریافت کرده‌اند، در مقایسه با افرادی که حدود 1000 میلی‌گرم در روز مصرف کرده‌اند، خطر مرگ ناشی از بیماری ایسکمیک قلب 49 درصد کمتر بود.
حفظ استخوان و عضله با مصرف پتاسیم
غذاهای غنی از پتاسیم بر خلاف اسیدوز محیط قلیایی را در بدن حفظ می‌کنند. اسیدوز متابولیک توسط یک رژیم غذایی پر از غذاهای اسیدی مانند گوشت، محصولات لبنی و غلات فرآوری شده ایجاد می‌شود. اسیدوز نتیجۀ رایجی از رژیم غذایی معمول از غذاهای اسیدی است. اسیدوز میتواند باعث دفع نیتروژن، کاهش تراکم مواد معدنی استخوان و تحلیل عضلات شود.
رژیم غذایی سرشار از پتاسیم میتواند به حفظ تودۀ عضلانی در افراد مسن کمک کند. همچنین در شرایطی منجر به تحلیل رفتن عضلات مانند کتوز دیابتی شود. با این حال مصرف کافی پتاسیم میتواند به جلوگیری از این امر کمک کند.
یک مطالعه نشان داد که شرکت کنندگانی که 5266 میلی‌گرم پتاسیم در روز دریافت کرده‌اند، به طور متوسط 3.6 پوند تودۀ بافت بدون چربی نسبت به افرادی که 50 درصد کمتر پتاسیم دریافت کرده‌اند، داشتند و آن را حفظ کرده‌اند. برخی مطالعات همچنین افزایش تراکم استخوان با مصرف زیاد پتاسیم را نشان می‌دهد.
غذاهای سرشار از پتاسیم
لوبیای سفید و انواع دیگر لوبیا از غنی‌ترین منابع پتاسیم‌ها به شما می‌روند. علاوه بر این پتاسیم در بسیاری از غذاهای کامل و فرآوری نشده وجود دارد. جهت معرفی برخی از بهترین منابع پتاسیم سبزیجات برگدار تازه، آووکادو، گوجه فرنگی، سیب زمینی و لوبیا را می‌توان نام برد. فرآوری موادغذایی گفته شده مقدار پتاسیم در رژیم غذایی را به مقدار قابل توجهی کاهش می‌دهد.
رژیم غذایی حاوی غذاهای فرآوری شده به صورت معمول پتاسیم کمی دارد. بسیاری از غذاهای فرآوری شده مقادیر زیادی سدیم با توجه به فرآیند تولید را در ترکیبات خود خواهند داشت. با افزایش مصرف سدیم، افزایش مصرف پتاسیم جهت کاهش اثر سدیم و تنظیم فشار خون لازم است.
در اینجا لیستی از مواد غذایی که در یک فنجان غذای غنی از پتاسیم وجود دارد بیان شده است.
در 1 فنجان مقدار پتاسیم موجود (میلی‌گرم):
- سبزی چغندر پخته، آب پز یا آبکش، بدون نمک 1309
- کنسرو لوبیای سفید 1189
- لوبیای سویای پخته، آب پز یا آبکش، بدون نمک 970
- لوبیای لیما پخته، آب پز یا آبکش بدون نمک 969
- سیب زمینی شیرین پخته شده 950
- آووکادو 708
- قارچ پخته آب پز یا آبکش بدون نمک 555
- یک موز 537
- گوجه‌فرنگی قرمز رسیده و خام 427
- ملون یا طالبی 417
یک روش خوب جهت کاهش اثرات مضر وعده‌های غذایی با سدیم بالا، مصرف یک میوه یا سبزیجات با پتاسیم بالا با هر وعدۀ غذایی است. منابع بسیار بیشتری از پتاسیم غیر از این لیست وجود دارد.
کمبود پتاسیم
خستگی از علائم شایع کمبود پتاسیم است. کمبود پتاسیم میتواند باعث ایجاد یک سری علائم و مشکلات در سلامتی شود. همچنین هیپوکالمی یکی از بیماری‌های مربوط به کاهش پتاسیم خون است. سطح پتاسیم طبیعی بین 3.5 تا 5.0 میلی‌مول در لیتر تعریف می‌شود. زمانی که سطح پتاسیم به کمتر از 3.5 میلی مول در لیتر می‌رسد، هیپوکالمی تشخیص داده می شود. کمبود خفیف پتاسیم به طور کلی با علائم خاصی بروز نمی‌کند. سطح پتاسیم کمتر از 2.5 میلی مول در لیتر کمبود شدید پتاسیم تشخیص داده می‌شود و با کاهش سطح آن به مرور علائم شدیدتر در فرد دیده می‌شوند.
علائم سطح پایین پتاسیم شامل موارد بی حالی، خستگی،ضعف و درد عضلانی در سراسر بدن، یبوست است.
سطح بسیار پایین پتاسیم میتواند باعث:
- ضعف عضلانی یا فلج شدید
- نارسایی تنفسی
- انسداد دردناک در روده
- احساس سوزن سوزن شدن، بی حسی یا خارش احساس موجود در دست، پاها یا بازوها
- اسپاسم عضلانی متناوب
پتاسیم کم را می‌توان با استفاده از آزمایشات سادۀ خون تشخیص داد و با تغییر در رژیم غذایی مانند دریافت مکمل درمان کرد. انجام آزمایش‌های پزشکی و درمان پزشکی به طور منظم به فرد کمک می‌کند تا سطح پتاسیم خود را کنترل و از کمبود شدید مواد معدنی در آینده جلوگیری کند.
خطرات مصرف نامتعارف پتاسیم
وقتی فرد بیش از 4700 میلی‌گرم مصرف توصیه شدۀ پتاسیم دریافت کند، پتاسیم میتواند باعث بروز مشکلات خاصی شود و در سلامتی او تاثیر گذار باشد. افرادی که عملکرد کلیه آن‌ها بدون مشکل است، بدن آن‌ها میتواند مقدار اضافی پتاسیم را از راه ادرار دفع نماید. این روند به طور معمول هیچ عوارض جانبی منفی ندارد. تعداد کمی گزارش وجود دارد که پتاسیم با مصرف بسیار زیاد مکمل‌های پتاسیم عوارضی را باعث شده باشند. لازم به ذکر است در این موارد افزایش پتاسیم ناشی از موادغذایی طبیعی مشکلی ایجاد نمی‌کند.
هیپرکالمی
مصرف زیاد پتاسیم میتواند برای افرادی که کلیۀ آن‌ها مشکل دارد، مضر باشد. مصرف بیش از حد پتاسیم میتواند منجر به هایپرکالمی شود. در این حالت کلیه‌ها نمی‌‌توانند پتاسیم کافی را از بدن دفع نمایند. اگر این شرایط به سرعت تشدید شوند، میتواند خطرناک باشد. سطح پتاسیم بین 5.1 تا 6.0 (mmol / L) به صورت بیش از حد در نظر گرفته می‌شود و نظارت و کنترل این شرایط را بهتر خواهد کرد. در هر صورت سطح بالاتر از 6.0 (mmol / L) خطرناک است. هیپرکالمی عمدتاً بدون علامت خواهد بود یا علائم بسیار کمی را نشان می‌دهد.
با این حال هنگامی که علائم ظاهر می‌شوند، شبیه علائمی هستند که در هیپوکالمی دیده می‌شوند. هیپرکالمی شدید یا ناگهانی میتواند باعث تپش قلب، تنگی نفس و درد قفسۀ سینه شود. در این مرحله هایپرکالمی میتواند به یک وضعیت خطرناک در زندگی فرد تبدیل شود که نیاز به مراقبت دائمی پزشکی دارد.
کاهش مصرف پتاسیم
هیپرکالمی با کاهش مصرف پتاسیم درمان می‌شود. پتاسیم و سدیم بخشی از عملکرد تعادل یونی ثابت در بدن است. حفظ این تعادل برای عملکرد روان سیستم‌های بدنی حیاتی به حساب می‌آید. اگر به هیپرکالمی مشکوک هستید، بهتر است از غذاهای پتاسیم بالا مانند غذاهای ذکر شده در این مطلب، خودداری کنید. جایگزین‌های نمک، داروهای گیاهی یا مکمل‌ها نیز نباید در هنگام تشخیص این بیماری مصرف شوند. زیرا این مواد می‌توانند سطح پتاسیم را افزایش دهند و تعادل آن را به هم می‌زنند.
سطح بالای پتاسیم با مورد ایست قلبی دیده شده است.
اگر کلیه‌ها نتوانند پتاسیم اضافی را از خون خارج کنند، اثرات پتاسیم بر روی قلب میتواند کشنده باشد. همراه با اثرات مؤثر در درمان به کمک یک دارو ممکن است برخی اثرات ناخواسته در مصرفکنندگان آن ایجاد کند. اگرچه همۀ این عوارض جانبی ممکن است رخ ندهد. اما در صورت بروز ممکن است نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشند. در صورت بروز هر یک از عوارض جانبی زیر بلافاصله با پزشک یا معالج خود مشورت کنید:
- خون در ادرار
- تاری دید
- سوزش، خارش، بی حسی، سوزن سوزن شدن
- تغییر در رنگ پوسی
- درد یا ناراحتی در قفسه سینه
- گیجی
- کاهش یا افزایش میزان ادرار
- سرگیجه، ضعف یا سبکی سر هنگام برخاستن ناگهانی از حالت خوابیده یا نشسته
- ضربان قلب سریع، آهسته، تپش قلب یا نبض نامنظم
- تب
- تغییرات روحی یا روانی
- گرفتگی عضلات در دست، بازو، پا یا صورت
- حالت تهوع
- تحریکپذیری اعصاب
- بی حسی و سوزن سوزن شدن در اطراف دهان، نوک انگشتان یا پا
- تشنج
- تعریق
- مشکلات تنفسی
- خستگی یا ضعف مفرط
- حالت تهوع
- ضعف و سنگینی پاها
چگونه می توانم میزان ذخیره پتاسیم را به حداقل برسانم؟
یکی از بهترین راه های کاهش پتاسیم ایجاد تغییر در رژیم غذایی است. برای انجام این کار باید درباره غذاهای پر پتاسیم و کم پتاسیم اطلاعات داشته باشید.
حتماً در این زمینه تحقیق کرده و برچسب های غذایی موجود بر روی مواد غذایی را بخوانید.
به خاطر داشته باشید که نه تنها نوع غذایی که می خورید، بلکه مقدار غذا نیز مهم است. کنترل میزان غذای مصرفی برای موفقیت رژیم غذایی بی ضرر برای کلیه ها مهم است.
حتی اگر سطح پتاسیم غذا کم باشد اگر از آن زیاد غذا بخورید می تواند سطح پتاسیم را افزایش دهد.
غذاهایی که بهتر است به رژیم غذایی اضافه کنید
اگر هر وعده غذایی حاوی 200 میلی گرم یا مقدار کمتر پتاسیم باشد غذای کم پتاسیم در نظر گرفته می شود.
برخی غذاهای کم پتاسیم عبارتند از:
- انواع توت ها مانند توت فرنگی و زغال اخته
- سیب
- گریپ فروت
- آناناس
- زغال اخته و آب زغال اخته
- گل کلم
- کلم بروکلی
- بادمجان
- لوبیا سبز
- برنج سفید
- ماکارونی سفید
- نان سفید
- سفیده تخم مرغ
- کنسرو ماهی در آب
مواد غذایی با پتاسیم بالا
مواد غذایی که باید مصرف آن ها را محدود کرده و یا از خوردن آن ها خودداری کنید
غذاهای زیر حاوی بیش از 200 میلی گرم پتاسیم در هر وعده هستند.
غذاهای پر پتاسیم شامل موارد زیر است:
- موز
- آووکادو
- کشمش
- آلو و آب آلو
- پرتقال و آب پرتقال
- گوجه فرنگی، آب و سس گوجه فرنگی
- عدس
- اسفناج
- جوانه بروکسل
- لپه
- سیب زمینی (معمولی و شیرین)
- کدو تنبل
- زردآلو خشک
- شیر
- محصولات سبوس دار
- پنیر کم سدیم
- آجیل
- گوشت گاو
- گوشت مرغ
لازم است افرادی که رژیم های محدود پتاسیم دارند مصرف غذاهای غنی از پتاسیم را کاهش دهند اما مهم ترین نکته نگه داشتن مصرف کل پتاسیم در حد مجاز تعیین شده توسط پزشک است که به طور معمول 2000 میلی گرم پتاسیم در روز یا کمتر می باشد.
احتمال دارد بسته به عملکرد کلیه لازم باشد مقادیر کمی از غذاهایی که میزان پتاسیم آن ها بیشتر است را در رژیم غذایی بگنجانید.
چگونه پتاسیم را از میوه و سبزیجات جدا کنیم
اگر می توانید بجای میوه و سبزیجات کنسرو شده از مواد تازه یا یخ زده استفاده کنید.
پتاسیم موجود در کنسرو وارد آب یا مایع موجود در قوطی شده و استفاده از این آب در غذاها و یا نوشیدن آن می تواند باعث افزایش سطح پتاسیم شود.
این آب معمولاً نمک بالایی داشته و بدن آن را نگه می دارد که این می تواند منجر به عوارض کلیه شود. این مسئله درباره آب گوشت نیز صادق است بنابراین حتماً از مصرف آب گوشت نیز خودداری کنید.
اگر تنها کالاهای کنسرو شده در دسترس است حتماً آب آن را تخلیه کرده و دور بریزید. همچنین باید ماده کنسرو شده را با آب بشویید. این کار می تواند میزان پتاسیم مصرفی را کاهش دهد.
اگر در حال پختن غذایی هستید که سبزیجات آن پتاسیم زیادی دارد و مایل به جایگزینی نیستید می توانید مقداری از پتاسیم سبزیجات را جدا کنید.
بنیاد ملی کلیه روش های زیر را برای شستشوی سیب زمینی، سیب زمینی شیرین، هویج، چغندر، کدو حلوایی زمستانی و روتاباگا توصیه می کند:
- سبزیجات را پوست بگیرید و در آب سرد قرار دهید تا تیره نشوند.
- سبزیجات را به تکه هایی با ضخامت 1/8 اینچ خرد کنید.
- سبزیجات را چند ثانیه در آب گرم بشویید.
- تکه ها را حداقل دو ساعت در آب گرم خیس کنید. 10 برابر مقدار سبزیجات آب استفاده کنید. اگر سبزی را برای مدت طولانی خیس می کنید حتماً هر چهار ساعت آب را عوض کنید.
- مجدداً برای چند ثانیه سبزیجات را با آب گرم بشویید.
- سبزیجات را در مقدار پنج برابر آب بپزید.