دعاوی کیفری چه دعاوی هستند؟
دعاوی کیفری، دعاوی هستند که برای رسیدگی به موضوعاتی که قانون گذار آنها را به موجب قانون ممنوع و مستوجب مجازات دانسته است مطرح می‌شوند. در واقع منظور نظر طرح کننده این دعوای تقاضای رسیدگی و مجازات شخصی است که عملی را مرتکب شده است که به موجب قانون برای آن عمل مجازات تعیین شده است. دعوای کیفری یکی از زیر شاخه های حقوق جزا میباشد.
انواع دعاوی کیفری
جرایم علیه اموال: دعوای کیفری بسته به نوع جرمی که موضوع دعوا قرار می گیرد دارای انواع متعددی هستند بعضی از آن ها مربوط به جرایم علیه اموال می باشند بدین صورت که شخصی تقاضای رسیدگی به آسیب و جرمی را می کند که علیه اموال و مالکیت او واقع شده است. مصداق بارز این دسته از جرایم سرقت و کلاهبرداری می باشد.
چرایم علیه اشخاص: این دسته از جرایم جرایم ای هستند که موضوع و هدف آنها موجودیت یک شخص و اعضا و بدن و تمامیت فیزیکی شخص می باشد جرایمی که جرایم که در این دسته بسیار بارز هستند جرایمی هستند که منجر به طرح دعوای کیفری ایراد ضرب و جرح عمدی، قتل، سقط جنین و توهین می شوند.
نتیجه طرح دعوی کیفری
خواسته که مطرح کننده دعاوی کیفری یا به اصطلاح شاکی در شکایت خود مطرح می کند این است که با تعقیب شخص انجام دهنده جرم و محاکمه او پس از قطعیت رای صادره از دادگاه مرتکب جرم را به مجازاتی که قانون برای او مقرر کرده است برسانند. در نتیجه هدف از طرح دعوای کیفری اولا و در ابتدای کار مطالبه مال یا برگرداندن مال نیست بلکه تقاضا از دادگاه این است که شخص را برای عمل خلاف قانونی انجام داده است به مجازات برساند.
مراحل دعاوی کیفری
دادسرا: بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری برای رسیدگی به یک جرم ابتدا باید شاکی یا مدعی خصوصی در دادسرا شکایت خود را نسبت به این موضوع مطرح کنند.پس از طرح موضوع در دادسرا بسته به موضوع جرمی که اتفاق افتاده است دادیار یا بازپرس که قاضی تحقیقات مقدماتی هستند موضوع رسیدگی کرده و تصمیم می گیرند که شخص مستحب رسیدگی در دادگاه می باشد یا خیر و بر این اساس قرارهای قاطع صادر می کند و اگر نظر قاضی تحقیق بر این باشد که شخص مجرم است با صدور قرار مجرمیت پرونده را به دادگاه کیفری می فرستد.
دادگاه کیفری
مرحله قاضی کیفری با بررسی قرار مجرمیت صادر شده و اسنادی که در پرونده موجود است و با تعیین وقت جلسه رسیدگی به موضوع رسیدگی کرده و پس از انطباق تحقیقات دادسرا با قوانین کیفری اقدام به صدور رای در مورد موضوع می کند. این دومین مرحله از رسیدگی کیفری می باشد.
دادگاه تجدیدنظر
اغلب آرای صادر شده از دادگاه های کیفری قابل تجدید نظر خواهی در دادگاه تجدید نظر استان هستند. بر این اساس شخصی که رای صادر شده است یعنی متهم می تواند تقاضا کند که پرونده برای رسیدگی تجدید نظر خواهی به دادگاه تجدید نظر ارسال شود و ضمن تجدیدنظرخواهی نیز اسناد و دلایل خود را ارائه نماید.
دیوان عالی کشور
بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری برخی از دعاوی دعاهایی که مجازات آنها اعدام قصاص حبس ابد و یا طولانی یا قطع عضو مدت می باشد فرجام خواهی در دیوان عالی کشور می باشد بر این اساس شخصی که رای دادگاه تجدیدنظر بر علیه او صادر شده است می بایستی تقاضای فرجام خواهی خود را به دیوان عالی کشور تقدیم نماید دیوان عالی کشور بر اساس قوانین و مقررات به موضوع رسیدگی کرده و بررسی می نماید که آیا رای صادر شده مطابق با قوانین و مقررات قانونی و موازین شرعی بوده است یا نه.
اجرای احکام کیفری
نهایتا بعد از قطعیت رای صادر شده پرونده برای اجرای حکم به اجرای احکام کیفری که در دادسرای مربوطه مستقر است ارسال میشود. اجرای احکام کیفری بر اساس رای که صادر شده است اقدام به اجرای رای می نماید و مجازاتی را که قانون گذار و قاضی پرونده برای مجرم پرونده در نظر گرفته است به مرحله اجرا در می آورد.
دعاوی و تقاضا های کیفری پس از صدور رای
پس از صدور رای نیز دعاوی ای در دادگستری قابل طرح هستند اصل دعوای اعاده دادرسی بر اساس شرایط و مقررات موجود در قانون پس از صدور رای قطعی قابل طرح می باشد. هم چنین است در مورد تقاضای تخفیف مجازات و یا تبدیل مجازات و یا استفاده از امکاناتی که قانون برای بهبود وضع مجرمین درنظر گرفته است از قبیل آزادی مشروط .
اهمیت دعاوی کیفری
دعاوی کیفری از چند نظر دارای اهمیت هستند اول اینکه به وضع عمومی جامعه مربوط می‌باشند و با رسیدگی به این موضوعات نظم و امنیت عمومی جامعه حفظ می گردد پس اگر این دعاوی درست پیگیری و رسیدگی نشوند ممکن است باعث تحریک مجرمین و متهمین و بزهکاران به انجام دادن مجدد جرم شود.
به همین خاطر نیز دعاوی کیفری را در دسته دعاوی حقوقی عمومی قرار میدهند چرا که یک طرفه این دروازه حاکمیت بوده و رابطه ای بین اشخاص و حاکمیت می باشد. حاکمیت نیز برای حفظ وجه و اقتدار خود نیاز به اجرای دقیق قوانین کیفری دارد.
دعاوی کیفری چیست ؟
در پاسخ به این سوال که دعوای کیفری چیست ؟ باید گفت دعوای که فرد برای اعلام وقوع جرم به مراجع قضایی یا مجازات فرد مجرم مطرح می کند ، دعوای کیفری است . در واقع دعوای کیفری زمانی که یکی از عناوینی که در قانون مجازات اسلامی جرم شناخته شده و برای آن مجازات تعیین گردیده مطرح می شود . از جمله عناوین مجرمانه مانند : قتل ، ، ، جعل ، فحاشی ، و ….. می باشد .
به فردی که برای رسیدگی به یک جرم به دادسرا مراجعه می کند شاکی می گویند .لازم به ذکر است که شکایت در دادسرا با برگه مخصوصی با عنوان شکوائیه که در واقع تقاضای کتبی یا شفاهی است آغاز می گردد .
دعاوی کیفری چیست؟
دعوای کیفری، دعوایی است که بر اساس وقوع یک جرم اتفاق می‌افتد و وظیفه رسیدگی به آن بر عهده دادسرا و دادگستری است. این دعاوی انواع مختلفی دارند که پیش از طرح در دادگاه در دادسرا رسیدگی شده و سپس در دادگاه خصوصی رای صادر میشود. دعاوی کیفری اهمیت زیادی دارند؛ زیرا به وضع عمومی جامعه مربوط می‌شوند و اگر پیگیری درستی صورت نگیرد، ممکن است، جرم و جنایات بیشتری رخ دهد.
تفاوت دعاوی کیفری و حقوقی
تفاوت دعاوی کیفری و حقوقی به شرح زیر است:
- دعاوی کیفری مربوط به افعالی است که دادگاه برای آن مجازات تعیین کرده است؛ اما در دعاوی حقوقی، مجازاتی برای فرد تعیین نمیشود و قانون، فرد را ملزم به انجام تکالیف خود می‌کند.
- دعاوی حقوقی باید در برگه‌های مخصوص دادخواست انجام شود؛ ولی امکان طرح دعاوی کیفری در کاغذهای معمولی وجود دارد.
- طرح اولیه شکایت کیفری در دادسرا انجام و پس از تکمیل تحقیقات در دادگاه عمومی انجام میشود؛ اما دعاوی حقوقی در شورای حل اختلاف و دادگاه‌های حقوقی مطرح می‌گردد.
- در دعاوی کیفری، به شکایت‌کننده شاکی و به کسی که از او شکایت شده، مشتکی عنه و به موضوع دعوا اتهام گفته میشود. در دعاوی حقوقی شکایت‌کننده خواهان، طرف مقابل خوانده و موضوع دعوی خواسته خواهد بود.
- در دعاوی کیفری با احضاریه متهم فراخوانده میشود و در دعاوی حقوقی با اخطاریه، خوانده را دعوت می‌کنند.
- هزینه‌های دادرسی دو دعوا متفاوت است.
- در دعاوی حقوقی، اگر خواهان رضایت دهد پرونده مختومه اعلام می‌گردد؛ اما در دعاوی کیفری، اگر جرم جنبه عمومی داشته باشد، با رضایت شاکی نیز پرونده متوقف نمیشود.
دعاوی کیفری به دو دسته تقسیم می‌شوند:
جرایم علیه اموال
این جرایم با اموال فرد در ارتباط هستند و جرایمی مانند کلاهبرداری و سرقت را در بر می‌گیرد.
جرایم علیه اشخاص
این دسته از جرایم با فرد و اعضای بدن در ارتباط است. در این دسته جرایمی مانند قتل، ضرب و جرح، سقط جنین، توهین و افترا و مواردی از این قبیل قرار می‌گیرند.
اثبات جرم کیفری
برای اینکه یک جرم کیفری اثبات شود، وجود سه عنصر ضروری است و عدم هریک از آنها، عدم اثبات جرم را به همراه خواهد داشت. این سه عنصر شامل موارد زیر است:
عنصر قانونی
انجام یا عدم انجام یک فعل، حتی اگر امری زشت و ناپسند باشد، تنها در صورتی جرم است که قانون درباره آن حکمی صادر کند؛ در غیر این صورت، برای فعل انجام‌شده مجازاتی در نظر گرفته نمیشود. بر اساس ماده 168 قانون اساسی، اگر انجام یا ترک یک فعل از سمت قانون تعیین نشده باشد، جرم تلقی نمیشود.
عنصر مادی
عمل یا رفتار فرد که باعث رخ دادن جرم شده، عنصر مادی است و تا موجود نباشد، جرمی اتفاق نمی‌افتد. به طور مثال فردی در ذهن خود نقشه قتل کسی را می‌کشد تا زمانی که برای آن اقدامی نکرده باشد، جرم اتفاق نمی‌افتد و طبیعتا مجازات نمیشود.
عنصر معنوی (روانی) جرم
برای اثبات جرم، عنصر قانونی و مادی کفایت نمی‌کند و باید عنصر معنوی جرم نیز وجود داشته باشد. این عنصر به نیت فرد اشاره دارد و حتما باید جرم انجام شده با اراده فرد انجام شود. به طور مثال ممکن است شخصی، فرد را مجبور به انجام جرم کند.
دعاوی کیفری در کجا رسیدگی می شود؟
بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه‌های کیفری شامل دادگاه کیفری یک، دادگاه کیفری دو، دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه نظامی تقسیم میشود.
دادگاه کیفری یک
دادگاه‌های کیفری یک در مراکز استان‌ها تشکیل میشود و در آن به جرایم زیر رسیدگی میشود.
- جرایمی که باعث مجازات سلب حیات میشود مانند: زنا محصنه، قتل، لواط و…
- جرایمی که جرم آن حبس ابد است
- جرایمی که مجازات آن قطع عضو، جنایت عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان دیه نصف کامل یا بیشتر
- جرایم که مجازات آن تعزیری درجه سه و بالاتر است
- جرایم سیاسی و مطبوعاتی
دادگاه کیفری دو
این دادگاه‌ها توانایی رسیدگی به انواع دعواها را دارد؛ جز جرایمی که رسیدگی به آنها در سایر دادگاه‌ها انجام میشود.
دادگاه نظامی
دادگاه‌های نظامی، به جرایم نظامی افسران و ماموران و… رسیدگی می‌کند. مواردی مانند بازداشت غیر قانونی در این دادگاه قابل پیگیری هستند.
دادگاه انقلاب
دادگاه انقلاب وظیفه رسیدگی به جرایم زیر را دارد:
- مسائل مربوط به امنیت داخلی و خارجی
- بغی
- محاربه
- جرایم مربوط به مواد مخدر و قاچاق اسلحه، مهمات و اقلام
- توهین به رهبران جمهوری اسلامی
- مواردی که تحت شرایط خاص بر عهده دادگاه انقلاب گذاشته میشود.
دادگاه اطفال و نوجوانان
این دادگاه به جرایمی می‌پردازد که توسط افراد زیر 18 سال رخ می‌دهد. بر اساس ماده 146 قانون مجازات اسلامی، افراد نابالغ مسئولیت کیفری ندارند و بر طبق ماده 148 قانون مجازات اسلامی، در مورد افراد نابالغ، اقدامات تامینی و تربیتی لحاظ میشود.
لیست انواع جرایم کیفری
برخی از جرایم کیفری ثبت شده توسط وکیل در کرج عظیمیه شامل موارد زیر است:
- سرقت و سرقت مسلحانه
- مزاحمت بانوان
- جرایم سیاسی
- جعل
- رشا و ارتشا
- اخاذی
- جرایم انتخاباتی
- صدور چک بلامحل
- مشروبات الکلی
- بازداشت غیرقانونی
- جرایم
- جرایم سایبری و رایانه‌ای
- اختلاس
- افساد فی الارض
- اقدام علیه امنیت ملی
- فروش مال غیر
- اسید پاشی
- کلاهبرداری
- خیانت در امانت
- جرایم علیه اطفال
- فرار زندانیان
- تجاوز
- توهین و افترا
- جاسوسی
- افشای اسرار
- تهدید به قتل
- جرایم مطبوعاتی
تفاوت دعاوی کیفری و حقوقی در چیست ؟
تفاوت دعاوی کیفری و حقوقی به شرح زیر است:
- دعاوی کیفری مربوط به افعالی است که دادگاه برای آن مجازات تعیین کرده است؛ اما در دعاوی حقوقی، مجازاتی برای فرد تعیین نمیشود و قانون، فرد را ملزم به انجام تکالیف خود می‌کند.
- دعاوی حقوقی باید در برگه‌های مخصوص دادخواست انجام شود؛ ولی امکان طرح دعاوی کیفری در کاغذهای معمولی وجود دارد.
- طرح اولیه شکایت کیفری در دادسرا انجام و پس از تکمیل تحقیقات در دادگاه عمومی انجام میشود؛ اما دعاوی حقوقی در شورای حل اختلاف و دادگاه‌های حقوقی مطرح می‌گردد.
- در دعاوی کیفری، به شکایت‌کننده شاکی و به کسی که از او شکایت شده، مشتکی عنه و به موضوع دعوا اتهام گفته میشود. در دعاوی حقوقی شکایت‌کننده خواهان، طرف مقابل خوانده و موضوع دعوی خواسته خواهد بود.
- در دعاوی کیفری با احضاریه متهم فراخوانده میشود و در دعاوی حقوقی با اخطاریه، خوانده را دعوت می‌کنند.
- هزینه‌های دادرسی دو دعوا متفاوت است.
- در دعاوی حقوقی، اگر خواهان رضایت دهد پرونده مختومه اعلام می‌گردد؛ اما در دعاوی کیفری، اگر جرم جنبه عمومی داشته باشد، با رضایت شاکی نیز پرونده متوقف نمیشود.
