بازیابی فایل های پاک شده هارد اکسترنال
آموزش بازیابی فایل از هارد اکسترنال فرمت شده به وسیله نرم افزارهای ریکاوری
عموما از فایل‌های مهمی که در هارد اکسترنال ذخیره می‌کنیم بکاپ می‌گیریم تا بتوانیم در مواقع لازم به آنها دسترسی داشته باشیم. اما اگر هارد از لحاظ سخت افزاری دچار مشکل شد باید چه کار کرد؟ توصیه‌ی ما این است که همیشه باید از فایل‌های درون هارد خود بکاپ بگیرید. اما گاهی اوقات به هر دلیلی امکان این کار فراهم نشده و هارد با مشکل نرم افزاری مواجه می‌شود. در این مواقع عموما با فرمت هارد یا چند روش ریکاوری فلش مشکل حل می‌شود، اما همه‌ی محتویات آن از بین خواهد رفت.
در این مطلب می‌خواهیم به آموزش نحوه‌ی فرمت کردن هارد به گونه‌ای بپردازیم که بتوانید بعد از انجام این فرآیند محتویات حذف شده را بازیابی کنید. اگر به فایل‌هایی که در هارد خود دارید اهمیت می‌دهید به هیچ عنوان مطلب پیش رو را از دست ندهید.
بازیابی فایل‌های فرمت شده در هارد امکان پذیر است؟
از صحبت‌های مطرح شده در فروم‌ها و وبسایت‌های تکنولوژی اینطور برداشت می‌شود که دو موضوع «فرمت هارد» و «بازیابی اطلاعات» دو مقوله‌ی کاملا جدا از هم هستند و در صورت فرمت دیگر نمی‌توان اطلاعات را بازیابی کرد.
اما باید بگوییم که این موضوع حقیقت ندارد. شما می‌توانید بعد از فرمت هارد خود همه‌ی اطلاعاتی که پیش از این در آن قرار داشت را بازیابی کنید. برای این کار نیاز به ابزار‌های ریکاوری خواهید داشت.
البته باید در نحوه‌ی فرمت کردن فایل‌ها دقت به خرج دهید. فرمت هارد در دو پلتفرم مک و ویندوز مختلف است که در این مطلب هردوی آنها را پوشش خواهیم داد.
فرمت هارد خارجی در ویندوز
فرآیند فرمت هارد خارجی در ویندوز بسیار ساده است. پیش از هرچیز هارد را به کامپیوتر متصل کنید. منتظر باشید تا ویندوز هارد را بشناسد و آن را در بخش This PC نمایش دهد.
حالا روی آیکن هارد خود در This PC کلیک راست کرده و سپس گزینه‌ی Format را بزنید. مطمئن باشید که حتما (بسیار مهم) گزینه‌ی Quick Format فعال باشد.
در نهایت Format را انتخاب کنید و منتظر بمانید تا فرآیند تکمیل شود. باز هم تاکید می‌کنیم که برای آن که بتوانید بعدا محتویات درون هارد خود را بازیابی کنید باید حتما گزینه‌ی Quick Format فعال باشد. در صورت عدم انتخاب این گزینه فرمت کامل روی هارد انجام می‌شود که در نهایت منجر به از بین رفتن محتویات داخلی آن خواهد شد که با ابزار بازیابی به راحتی برگشت پذیر نخواهند بود.
فرمت هارد خارجی در مک
فرمت کردن هارد در سیستم عامل مک به سادگی ویندوز نیست. البته راه‌های مشابهی دارد که با انجام آن می‌توانید طوری هارد خود را فرمت کنید که بعد‌ها محتویات آن قابل بازیابی باشند.
برای شروع به Finder رفته و از پنل سمت چپ Applications را انتخاب کنید. به پایین اسکرول کرده و سپس در لیست اپلیکیشن‌های نمایش داده شده وارد Utilities شوید. Disk Utility را انتخاب کنید.
در اپلیکیشن Dist Utility باید هارد درایو خود را در سمت چپ صفحه مشاهده کنید. روی نام هارد خود کلیک نمایید. حالا از بالای پنجره گزینه‌ی Erase را بزنید. سیستم عامل از شما می‌پرسد که آیا می‌خواهید هارد را فرمت کنید یا خیر که باید پیش از ادامه‌ی مراحل در این بخش کمی درنگ کنید.
باید روی لینک Security Options بزنید. مهم است که حتما در نوار ظاهر شده، اهرم را روی گزینه‌ی Fastest قرار دهید. در واقع با انجام این کار انگار گزینه‌ی Quick Format در ویندوز را فعال کرده باشید. بنابراین از قرار گرفتن اهرم روی گزینه‌ی Fastest اطمینان حاصل کنید.
چرا استفاده از Quick Format مهم است؟
برای این که بتوانید بعد از فرمت هارد خارجی خود محتویات آن را بازگردانید باید گزینه‌ی Quick Format در ویندوز (در مک روش مشابه گفته شده) را فعال کنید. اما دلیل این کار چیست؟
به فایل‌های خود به چشم یک کتابخانه نگاه کنید. چیزی که شما می‌بینید بر اساس یک نظم و ترتیب ایجاد شده است. در واقع یک نظم و ترتیب خاص باعث شده تا هر کتاب در جای مشخص شده‌ی خود قرار بگیرد. انجام Quick Format این نظم را از بین میبرد اما کتاب‌ها را نگه می‌دارد. در واقع وقتی که هارد خود را با استفاده از این گزینه فرمت می‌کنید، تنها نوع نظام بندی فایل‌ها را تغییر داده‌اید به نحوی که به راحتی دیده نمی‌شوند اما همچنان در هارد شما حضور دارند.
از اضافه کردن فایل‌های جدید به هارد خودداری کنید
در این مقطع مهم است که هیچگونه فایل جدیدی را به هارد خود اضافه نکنید. همانطور که گفتیم فایل‌های قدیمی بعد از Quick Format همچنان در هارد باقی خواهند ماند؛ اما تا زمانی که فایل جدید جایگزین آنها نشده باشد.
بنابراین فایل‌های قبلی ممکن است با اضافه شدن فایل جدید از بین بروند. فایل‌های جدید به صورت فایل به فایل جایگزین محتویات پیشین درون هارد نخواهند شد و ممکن است صد‌ها فایل قبلی را با مشکل مواجه کنند که امکان بازیابی‌شان دیگر امکان پذیر نباشد. به همین دلیل قبل از اضافه کردن فایل جدید بهتر است خیلی سریع از نرم افزارهای بازیابی استفاده کنید.
استفاده از نرم افزارهای بازیابی اطلاعات حذف شده در هارد
حالا زمان آن رسیده که از یک اپلیکیشن مناسب برای بازیابی اطلاعات حذف شده اقدام کنید. در ادامه به سه نرم افزار مناسب برای بازیابی اطلاعات حذف شده از هارد اشاره خواهیم کرد:
۱. نرم افزار Prosoft
اپلیکیشنی مناسب که هم برای مک و هم برای ویندوز در دسترس قرار دارد. نرم افزار یاد شده می‌تواند بیش از ۱۰۰ نوع فایل مختلف را بازیابی کند و همچنین قادر است فایل‌های تکراری را از بین فایل‌های بازیابی شده تشخیص دهد.
اپلیکیشن Prosoft را می‌توانید برای مدتی به صورت رایگان مورد استفاده قرار دهید. البته برای بهره‌مند شدن از همه‌ی ویژگی‌های آن باید ۹۹ دلار بپردازید.
۲. نرم افزار EaseUS Data Recovery Wizard
یک اپلیکیشن مناسب دیگر که برای ویندوز و مک عرضه شده و حتی دارای نسخه‌ی بوتیبل هم هست. بر خلاف Prosoft این نرم افزار به شما اجازه می‌دهد تا بتوانید به صورت رایگان به بازیابی ۲ گیگابایت محتوای حذف شده از هارد خود بپردازید. EaseUS Data Recovery Wizard هم تقریبا همه نوع فایل را بازیابی می‌کند.
در صورتی که می‌خواهید به بازیابی بیش از ۲ گیگابایت محتوای حذف شده از هارد خود بپردازید باید برای خرید نسخه‌ی Pro نرم افزار اقدام کنید که برایتان ۶۹.۹۹ دلار هزینه خواهد داشت.
۳. نرم افزار Recuva
این اپلیکیشن تنها برای ویندوز عرضه شده است. استفاده از آن کاملا رایگان است و برای بهره‌مندی از ویژگی‌های بازیابی اطلاعات محتوای حذف شده از هارد نیازی به پرداخت هزینه نخواهید داشت. نسخه‌ی ۱۹.۹۵ دلاری این نرم افزار تحت عنوان Pro به پشتیبانی از هاردهای مجازی و به روزرسانی‌های خودکار می‌پردازد.
پیشگیری بهتر از درمان است
همیشه به یاد داشته باشید که در صورت داشتن برنامه‌ای منظم برای بکاپ گرفتن از فایل‌های درون حافظه‌تان هرگز نیازی به طی کردن راه‌های بالا و بهره‌مندی از نرم افزارهای نسبتا گران قیمت بازیابی اطلاعات حذف شده‌ی هارد درایو نخواهید داشت. بنابراین بهترین راه حل پیشنهادی ما این است که تا جای امکان حتما با استفاده از یک برنامه‌ی مدون به بکاپ گیری از فایل‌های خود اقدام نمایید تا اگر نیاز به تعمیر سوکت هارد اکسترنال یا هر مشکل دیگری در هارد خود داشتید، اطلاعات شما محفوظ باشند.
روش های طلایی بازیابی اطلاعات پاک شده از هارد
اگر هارد اکسترنال خود را فرمت یا به اشتباه اطلاعات آن را پاک کرده‌اید و دنبال راهی برای بازگردانی داده‌ها هستید، این مطلب را بخوانید. در این مطلب قصد داریم بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده و بازیابی اطلاعات پاک شده از هارد اکسترنال را آموزش دهیم.
دلیل اصلی پاک شدن اطلاعات بدون تهیه نسخه پشتیبان، معمولا بی‌دقتی کاربران است. خیلی اوقات با یک Shift delete ساده اطلاعاتی که بسیار مهم هستند از دست می‌دهیم. گاهی هم به دلیل مشکلات سخت‌افزاری، داده‌های‌مان به شکل درستی کپی نشده و از دست می‌روند.
در مطلب ریکاوری هارد اکسترنال wd گفتیم که تحت شرایطی، امکان بازیابی اطلاعات پاک شده از هارد وجود دارد. در ادامه چند روش برای بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده و ریکاوری اطلاعات پاک شده از هارد اکسترنال را آموزش می‌دهیم. پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی کامل با ریکاوری و نکات مربوط به آن ابتدا مقاله را مطالعه کنید.
درایو فرمت شده hdd است یا ssd؟
برای ذخیره داده‌ها در کامپیوتر از هارد hdd یا ssd استفاده می‌شود. این دو نوع هارد، داده‌ها را به‌طور بسیار متفاوتی ذخیره می‌کنند که بر امکان بازیابی اطلاعات پس از انجام فرمت تأثیر می‌گذارد. هارد hdd از صفحات مکانیکی استفاده می‌کند که اطلاعات را به صورت مغناطیسی ذخیره می‌کند. وقتی فایل‌ها از هارد hdd حذف می‌شوند، دسترسی منطقی حذف می‌شود اما داده‌های فیزیکی هنوز روی دیسک هستند. در این مواقع می‌توان برای بازیابی اطلاعات پاک شده از هارد اکسترنال، از نرم افزارهایی استفاده کرد که برای برگرداندن داده‌ها طراحی شده‌اند.
ssd ها از حافظه فلش برای ذخیره و حذف داده‌ها استفاده می‌کنند. در این هاردها به جای حذف یک فایل، بلوک‌های حافظه از روی هارد حذف می‌شوند و برای حذف فایل‌ها از فناوری trim استفاده می‌شود.
برخلاف هاردهای hdd، در هاردهای ssd فایل‌ها به معنای واقعی حذف می‌شوند. متأسفانه، فناوری trim بازیابی اطلاعات حذف شده با نرم افزارهای بازیابی را سخت یا غیرممکن می‌کند. در بسیاری از موارد، برای بازیابی درایو ssd فرمت شده، باید به یک نسخه پشتیبان مراجعه کنید.
چرا باید هاردم را فرمت کنم؟
فرمت کردن درایو به دلایل مختلفی انجام می‌شود که برخی از آنها عبارتند از:
- پاک کردن تمام داده‌های درایو قبل از فروش یا استفاده از آن برای هدفی دیگر
- تغییر فایل سیستم (file system) هارد
- آماده کردن دیسک برای نصب سیستم عامل جدید. مثلا اگر از دیسکی با سیستم عامل macOS استفاده می‌کردید، برای نصب سیستم عامل ویندوز، باید آن را فرمت کنید.
- تعمیر درایو خراب ممکن است به فرمت کردن هارد نیاز داشته باشد.
آموزش بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده
فرمت کردن یک درایو یا پارتیشن، کار نسبتاً متداولی است که کاربران به دلایل مختلف مجبور می‌شوند هر از چند گاهی این کار را انجام دهند. در این مواقع اگر اشتباهی مرتکب شوید و درایو یا پارتیشن اشتباهی را فرمت کنید، مجبور می‌شوید به دنبال روش‌هایی برای بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده خود باشید. خوشبختانه یک روش وجود دارد که کاربران می‌توانند در راستای بازگرداندن اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده انجام دهند و آن استفاده از نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات است.
نکته مهمی که پیش از استفاده از این نرم‌افزارها باید مد نظر قرار دهید، دانش کامپیوتری‌ست. اگر از دانش کمی در علوم کامپیوتر برخوردارید و یا اصطلاحات مرسوم در نرم‌افزارهای کامپیوتری را نمی‌شناسید، اکیدا توصیه می‌کنیم از برگرداندن اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده خودداری کنید و این کار را به افراد آگاه بسپارید زیرا اشتباه در بازیابی هارد اکسترنال فرمت شده ممکن است موجب از دست رفتن همیشگی اطلاعات شما شود.
نرم افزار بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده
در مقاله می‌توانید با چندین نرم افزار قدرتمند که توانایی بازیابی داده‌ها را دارند، آشنا شوید. در ادامه نحوه بازیابی اطلاعات را با یکی از قویترین نرم افزار ریکاوری هارد اکسترنال فرمت شده یعنی نرم افزار easeus آموزش می‌دهیم. البته در نظرسنجی‌های مختلف، رقبای دیگری مانند disk drill نیز برای این نرم افزار معرفی شده‌اند . در ادامه بازگرداندن اطلاعات پاک شده از روی هارد اکسترنال را با این دو نرم افزار آموزش می‌دهیم.
بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده با نرم افزار easeus
نرم افزار easeus با چند کلیک ساده اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده را برای شما بازیابی می‌کند. روش کار به صورت زیر است:
- هارد اکسترنال را به کامپیوتر متصل کنید. سپس نرم افزار easeus را اجرا کرده و در منوی آن، هارد اکسترنال را انتخاب کنید. حالا روی گزینه scan کنید.
- بعد از پایان scan می‌توانید از گزینه filter استفاده کنید تا فایل‌های فرمت شده را به راحتی پیدا کنید. سپس در پنل سمت چپ و انتخاب گزینه‌های مختلف مثل other lost files یا files lost original name فایل‌های فرمت شده را پیدا کنید.
- اطلاعاتی که قصد بازیابی آن را دارید انتخاب کرده و روی recover کلیک کنید. سپس باید یک آدرس برای محل قرارگرفتن فایل‌هایی بازیابی شده اختصاص دهید.
بعد از تخصیص آدرس، نرم افزار easeus اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده را بازیابی کرده و در آدرس وارده شده، قرار می‌دهد و می‌توانید به آنها دسترسی داشته باشید.
بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده با نرم افزار disk drill
قبل از انجام مراحل لازم برای بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده، هارد اکسترنال را به کامپیوتر وصل کنید تا نرم افزار آن را شناسایی کند.
- ابتدا نرم افزار disk drill را دانلود و نصب کنید. سپس آن را اجرا کرده و از منوی اصلی برنامه، هارد اکسترنالی که فرمت کرده‌اید را انتخاب کنید. سپس گزینهsearch for lost data را کلیک کنید.
- در این مرحله، نرم افزار دیسک دریل به جست و جوی فایل‌های از دست رفته می‌پردازد. سپس لیستی از فایل‌هایی که قابلیت بازگردانی دارند را به شما نمایش خواهد داد. از این لیست، فایل‌هایی که قصد بازیابی آن را دارید، انتخاب کرده و روی گزینه‌ی recover کلیک کنید. همانطور که در شکل زیر می‌بینید، بعد از انتخاب گزینه recover نرم افزار از شما می‌خواهد آدرسی را برای بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده انتخاب کنید. بعد از انتخاب آدرس و کلیک روی گزینه ok فایل مورد نظر بازیابی خواهد شد.
بازگرداندن اطلاعات پاک شده از روی هارد اکسترنال
اگرچه نتیجه‌ی فرمت شدن و پاک شدن هارد، یکی‌ست و در هر دو اتفاق، اطلاعات هارد را از دست می‌دهیم اما نحوه رفتار سیستم در فرمت کردن و پاک کردن اطلاعات هارد متفاوت است و به همین دلیل، روش‌های متفاوتی هم برای ریکاوری اطلاعات وجود دارد. روش بالا کارآمدترین و در عین حال ساده‌ترین راه برای بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده است. اما بازگرداندن اطلاعات پاک شده از روی هارد اکسترنال روش‌های دیگری دارد که در ادامه به آموزش آنها می‌پردازیم.
۱. بازیابی اطلاعات پاک شده از هارد اکسترنال با cmd
اگرچه استفاده از cmd یا همان Command Prompt نیاز به تجربه و آشنایی با کدهای دستوری ویندوز دارد، اما cmd معمولا دسترسی بهتری به کاربران می‌دهد و شما می‌توانید با استفاده از command prompt به صورت مستقیم با سیستم عامل ارتباط برقرار کنید. اگر با دستورات «خط فرمان» آشنا هستید شانس خوبی برای بازگرداندن اطلاعات پاک شده از هارد اکسترنال دارید. مخصوصا برای بازگرداندن اطلاعاتی که توسط ویروس یا بدافزار آسیب دیده‌اند. ویروس‌ها و malware ها معمولا ویژگی‌های یک فایل را تغییر می‌دهند و دسترسی به آن را دشوار می‌کنند. برای رفع این مشکل از روش زیر استفاده کنید:
- هارد اکسترنال را به کامپیوتر متصل کنید.
- با کلیدهای ترکیبی win + r برنامه‌ی run را اجرا کرده و در آن تایپ کنید: cmd
- کد زیر را در برنامه cmd تایپ کرده و کلید اینتر را بزنید:
ATTRIB -H -R -S /S /D X:*.*
دقت کنید که به جای حرف X، حرف اختصاص یافته به هارد اکسترنال‌تان را تایپ کنید.
مثلا کد نهایی چیزی شبیه به این خواهد بود:
C:\windows\system32\ ATTRIB -H -R -S /S /D E:*.*
حالا به پوشه‌ای که فایل‌ها در آن وجود داشتند بروید و نتیجه را ببینید. اگر مشکل پاک شدن اطلاعات، به دلیل ویروسی شدن فایل‌ها بوده باشد، به احتمال زیاد مشکل حل شده و حالا دیگر به اطلاعات‌تان دسترسی خواهید داشت.
توجه داشتیه باشید که روش بالا برای بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال فرمت شده کاربرد ندارد.
۲. برگرداندن اطلاعات پاک شده از هارد اکسترنال با استفاده از file history
یکی از قابلیت‌های جالب ویندوز، file history است که به شما اجازه می‌دهد در زمان سفر کنید و حتی اگر فایل اصلی حذف شده باشد، به نسخه‌های قبلی فایل‌ها و پوشه‌ها بازگردید. برای کار کردن با file history، لازم است که ابتدا آن را فعال کنید. برای این کار کافی‌ست عبارت file history را در قسمت سرچ ویندوز وارد کرده و گزینه: Restore files using File History را انتخاب کنید. این گزینه شما را به control panel ویندوز میبرد، جایی که می‌توانید file history را فعال کنید.
فعال کردن file history ویندوز
برای بازگردان نسخه قبلی یک فایل به وسیله file history به شکل زیر عمل کنید:
- به آدرسی که فایل شما قبل از پاک شدن در آن‌جا ذخیره شده بود، مراجعه کنید.
- داخل فولدر کلیک راست کرده و گزینه properties را انتخاب کنید.
- سربرگ previous version را انتخاب کنید.
بازگرداندن فایل حذف شده به وسیله file history ویندوز – مرحله اول
۴.در این‌جا نسخه‌های متفاوتی از پوشه‌ای که درونش هستید، می‌بینید. به تاریخ پوشه دقت کرده و از بین نسخه‌ها، نسخه مورد نظرتان را انتخاب کنید.
بازگرداندن فایل حذف شده به وسیله file history ویندوز – مرحله دوم
۵.حالا برای بازگردانی پوشه به نسخه‌ی انتخاب شده، روی گزینه restore کلیک کنید.
بازگرداندن فایل حذف شده به وسیله file history ویندوز – مرحله سوم
حالا باید بتوانید به فایلی که در این پوشه وجود داشت و حذف شد، دسترسی داشته باشید. روش بالا، می‌تواند برای بازیابی هارد اکسترنال فرمت شده موثر باشد اما متاسفانه نمی‌توان از آن برای ریکاوری هارد اکسترنال فرمت شده استفاده کرد.
۳. استفاده از (sfc) system file checker برای بازگرداندن اطلاعات پاک شده از هارد اکسترنال
گاهی اوقات مشکلات سخت‌افزاری موجب از دست رفتن اطلاعات می‌شوند. در صورتی که سیستم شما به هر دلیلی کرش کرده و اطلاعات در آن ذخیره نشده و یا اطلاعات شما توسط بدافزارها مورد حمله قرار گرفته باشد، قابلیتی در ویندوز وجود دارد که به وسیله آن می‌توانید اطلاعات خود را نجات دهید.
اگرچه در نگاه اول (sfc) system file checker ممکن است پیچیده به نظر برسد اما با کمی دقت می‌توانید به وسیله این قابلیت برای بازگرداندن اطلاعات پاک شده از هارد اکسترنال اقدام کنید. برای ریکاوری اطلاعات پاک شده از هارد به وسیله system file checker به شکل زیر عمل کنید:
- در منوی استارت عبارت cmd را تایپ کرده و با کلیک راست بر روی آن، گزینه run as administrator را انتخاب کنید. با این کار شما به عنوان مدیر سیستم، توانایی اجرای دستورات خط فرمان یا command prompt را خواهید داشت.
- در پنجره برنامه cmd، کد زیر را تایپ کنید تا برنامه sfc سیستم‌تان را اسکن کرده و برای بازگردانی اطلاعات اقدام کند:
sfc /scannow
در مدت زمان اسکن سیستم، cmd را نبندید. System file checker (sfc) به صورت خودکار، فایل‌های خراب را بررسی کرده و آنها را با یک نسخه سالم که در cash کپی شده بود، جایگزین می‌کند. اگر sfc برای برگرداندن اطلاعات پاک شده از هارد اکسترنال، به خوبی عمل کرده باشد، در نهایت این پیغام را مشاهده خواهید کرد:
“Windows Resource Protection did not find any integrity violations”
یعنی: «برنامه حفاظت از منابع ویندوز، هیچ گونه نقض یکپارچگی در سیستم پیدا نکرد.»
بازیابی اطلاعات پاک شده از هارد اکسترنال
۴. نرم افزار بازیابی اطلاعات پاک شده از هارد اکسترنال
این نرم افزارها اغلب توانایی بازیابی اطلاعات پاک شده از هارد اکسترنال را دارا هستند و صرفا نحوه عملکرد آنها متفاوت است. با این حال اگر از دلیل پاک شدن اطلاعات هارد مطمئن نیستید یا با نرم افزارهای کامپیوتری آشنایی کافی ندارید، بهتر است از امتحان کردن این نرم افزارها خودداری کنید.
۵. کمک گرفتن از متخصصین
داده‌ها چه شخصی باشند و چه کاری، همیشه مهم هستند بنابراین بهتر است برای بازیابی آنها از افراد باتجربه کمک بگیرید.