چند درصد دانشجویان شریف مهاجرت میکنند؟
دانشجویان شریف بیشترین میل به مهاجرت را دارند/ مقاصد مهاجرتی دانشجویان، آمریکا است
بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۴۰ درصد از دانشجویان تمایل به مهاجرت از ایران و تحصیل در آمریکا دارند. در این میان تمایل به مهاجرت در میان چهار دانشگاه برتر کشور، زیاد و بسیار زیاد است که دانشگاه صنعتی شریف ۷۰ درصد، علم و صنعت ایران ۶۶ درصد، دانشگاه تهران ۶۳ درصد و دانشگاه صنعتی امیر کبیر ۶۱ درصد است. رصدخانه مهاجرت ایران در پیمایشی میل به مهاجرت دانشجویان از چهار دانشگاه برتر کشور را بررسی کرد. دانشگاه صنعتی شریف، علم وصنعت ایران، تهران و امیرکبیر در این پیمایش مورد بررسی قرار گرفتند.
بر اساس داده‌هایی که این موسسه در اختیار تجارت‌نیوز قرار داد، تمایل به مهاجرت در دانشگاه صنعتی شریف ۷۰ درصد، علم و صنعت ایران ۶۶ درصد، دانشگاه تهران ۶۳ درصد و دانشگاه صنعتی امیر کبیر ۶۱ درصد است. به عبارتی میل به مهاجرت دانشجویان این دانشگاه‌ها زیاد و بسیار زیاد است و دانشجویان صنعتی شریف نیز بیشترین میل به مهاجرت را دارند. داده‌هایی که نشان از نارضایتی آنها از ادامه تحصیل و اشتغال در ایران می‌دهد و حالا با اعتراضات اخیر بیم آن می‌رود که ناامیدی آنها از اصلاح امور بیشتر شود.
یکی از مقاصد مهم مهاجرتی دانشجویان ایرانی، امریکاست. البته در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ شرایط برای مهاجرت دانشجویان به این کشور سخت شد و مقصد آنها به سمت کشورهای دیگر مانند ترکیه و کانادا تغییر کرد. نکته مهم دیگر در وضعیت دانشجویان ایرانی در امریکا این است که بیش از نیمی از آنها در رشته‌های مهندسی مشغول به تحصیل هستند.
سال ۸۸، رتبه دانشجوفرستی ایران در جهان بدتر شد
سوالی که وجود دارد این است که آیا میل به مهاجرت در میان دانشجویان در مقاطع خاصی تغییر می‌کند یا نه؟ داده‌های رصدخانه مهاجرت ایران نشان می‌دهد که پس از وقایع مهم سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در کشور، مهاجرت دانشجویان نیز کاهش یا افزایش داشته است. پس از سال ۸۸، رتبه دانشجوفرستی ایران در جهان بدتر شد. به عبارتی تعداد دانشجویانی که مهاجرت را به ماندن در کشور ترجیح دادند بیشتر شد.
به گزارش رصدخانه مهاجرت ایران، رتبه دانشجوفرستی ایران در جهان در سال ۲۰۱۲ نسبت به سال ۲۰۰۳، ۱۸ پله افت کرد و از جایگاه ۲۹ در سال ۲۰۰۳ به جایگاه ۱۱ در سال ۲۰۱۲ رسید. این بالاترین جهش رتبه دانشجوفرستی ایران در طول دو دهه گذشته بود.
سال ۱۳۸۷ رتبه دانشجوفرستی ایران ۱۵ بود اما در سال ۸۸ با دو پله سقوط به رتبه ۱۳ رسید. سال ۸۷ تعداد دانشجویان ایرانی در خارج ۳۹ هزار و ۷۰۰ نفر بود که در سال ۸۸ به ۴۴ هزار و ۵۰۰ نفر رسید.
افزایش فرار مغزها در ایران
در کنار مهاجرت دانشجویان، شاخص مهمی که می‌توان به آن پرداخت، فرار مغزهاست. فرار مغزها هم شامل مهاجرت داوطلبانه کارآفرینان و نیروی کار ماهر می‌شود، هم مهاجرت‌های اجباری متخصصان و ترس از ماندن و آینده‌ای نامعلوم.
به گزارش رصدخانه مهاجرت، رتبه ایران در شاخص فرار مغزها از ۱۲۴ در سال ۲۰۰۷ به رتبه ۹۶ در سال ۲۰۲۱ کاهش داشت. به عبارتی در سالهای اخیر همزمان با بدتر شدن شرایط کشور، خروج سرمایه انسانی از کشور نیز شدت بیشتری پیدا کرد.
بنا بر این گزارش بدترین رتبه فرار مغزهای ایران مربوط به سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ است. یعنی از سال ۸۷ تا سال ۹۳. اگر نگاهی به وقایع مهم آن سال‌ها داشته باشیم این رتبه به دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد و همچنین تشدید تحریم‌های ایران برمی‌گردد.
بررسی‌های رصدخانه نشان می‌دهد در سالهای اخیر رتبه فرار مغزها در ایران به میانگین جهانی و خاورمیانه نزدیک شده است.
۵۰درصد دانشجویان تمایل به مهاجرت دارند
پیش از این نیز سایت ملک پور در گزارشی به وضعیت میل به مهاجرت در میان گروه‌های مختلف پرداخت. بر این اساس ۴۰ درصد از دانشجویان و بیش از ۵۰ درصد دانشجویان تمایل به مهاجرت دارند.
بر اساس داده‌های سالنامه مهاجرت ۱۴۰۰، تمایل به بازگشت مهاجران تحصیلی نیز چندان تعریفی ندارد. از ۲ هزار و ۷۶۵ المپیادی، هزار و ۲۹ نفر از آنها مقیم خارج هستند؛ یعنی بیش از ۳۷ درصد از آنها. ضمن اینکه تنها ۱۲۲ نفر از المپیادی‌هایی که سابقه خروج از کشور را داشتند را به ایران برگشتند. (سال ۸۰_۹۴)
همچنین از سال ۸۰ تا ۹۱، بیش از ۱۵ درصد رتبه‌های برتر کنکور سراسری (یک تا هزار) مقیم خارج شدند و دیگر به ایران بازنگشتند.
در سالهای گذشته تراز جمعیت دانشجویان ایرانی در خارج ثابت بود که می‌توان ریشه آن را در شیوع ویروس کرونا و قیمت دلار جست‌وجو کرد. اما با فروکش کردن موج کرونا در جهان و البته شرایط ناپایدار اقتصادی در ایران، بار دیگر زمزمه موج جدید مهاجرت ایرانیان شنیده می‌شود.
با توجه به شدت گرفتن مهاجرت دانشجویان در بازه سالهای ۸۷ تا ۹۳ (وقایع سیاسی ۸۸ و تشدید تحریم‌ها) این نگرانی مطرح می‌شود که موج مهاجرت دانشجویان ایرانی دوباره شدت بگیرد. موجی که در قدم اول احتمالا دانشجویان چهار دانشگاه برتر را با خود از ایران خارج کند.
نرخ مهاجرت فارغ‌التحصیلانِ دانشگاه شریف بالاست/ برخی دانشجویان فقط برای خارج رفتن، درس می‌خوانند/ کار پیدا کردن برای دیپلمه‌ها راحت‌تر از تحصیلکرده‌هاست
مدیر امور اجتماعی دانشگاه صنعتی شریف گفت: آنچه که در این سال‌ها بر رفتن دانشجویان و فارغ‌التحصیلان از کشور تاثیر گذاشته، صرفا مسائل غیرعلمی بوده است.
«علی محمد افشین همتیار» مدیر امور اجتماعی دانشگاه صنعتی شریف در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره میزان مهاجرت فارغ‌التحصیلان این دانشگاه بیان داشت: برای ادامه تحصیل، دانشجویان زیادی به خارج از کشور می‌روند، اما من آمار اینکه چه تعداد ماندند و چه تعداد برگشتند را ندارم.
وی ادامه داد: در همین سالهای اخیر هم برخی از دانشجویانی که قصد رفتن دارند، اولویت‌شان درس خواندن نیست، یعنی برای درس خواندن به خارج از کشور نمی‌روند، بلکه به خاطر خارج رفتن است که می‌خواهند درس بخوانند و متاسفانه بعضا آینده روشنی برای خود در کشور قائل نیستند.
مدیر امور اجتماعی دانشگاه صنعتی شریف گفت: آنها فقط می‌خواهند به خارج از کشور بروند و برای همین پذیرش می‌گیرند، البته اینطور هم نیست که درس خواندن را دوست نداشته باشند.
صنعت ما آنقدر پیشرفته نیست که به تحقیقات روز وابسته باشد
وی ادامه داد: یکی از دانشجویانی که اهل خارج رفتن هم نبود به من گفت برای ادامه تحصیل خود چه کاری باید انجام دهد؟ من به او گفتم که اگر می‌خواهی استاد دانشگاه شوی تا مقطع دکتری ادامه تحصیل بده، اما اگر می‌خواهی وارد صنعت شوی تا مقطع لیسانس کافی است، زیرا صنعت ما آنقدر پیشرفته نیست که به تحقیقات روز وابستگی داشته باشد.
همتیار در پاسخ به این سوال که مهاجرت دانشجویان بعد از لیسانس چقدر برای اساتید مشهود بوده است؟ گفت: این نرخ تقریبا بالاست، البته خیلی از دانشجویان هم در جو موضوع قرار دارند و از سالهای گذشته هم مطرح بوده است، زیرا تصور میکنند چون سایر دانشجویان قرار است به خارج از کشور بروند، اگر اینها نروند یعنی یک چیزی کم دارند. بعضی جوها در زندگی و خانواده افراد غالب شده که آن را پیش می‌گیرند، اما در نهایت موفق نمی‌شوند.
این استاد دانشکده کامپیوتر دانشگاه شریف گفت: دانشگاه شریف، میزبان داوطلبانی است که مسیر سختی را طی کردند و بالاخره موفق شدند به این دانشگاه بیایند. در این میان دانشجویانی هستند که از آینده تصوراتی دارند که فکر میکنند در کشور شدنی نیست. به طور مثال آینده روشنی نمی‌بییند و می‌گویند درست است که با خارج رفتن ممکن است خیلی چیزها را از دست بدهم، اما حداقل یک ثباتی در آنجا وجود دارد که در ایران وجود ندارد.
وی افزود: من به دانشجویان می‌گویم که هر چیزی خوبی‌ها و بدی‌هایی دارد، به طور مثال در ایران ماندن یا رفتن خوبی و بدهای خاص خودش را دارد و هرکسی باید نسخه زندگی خودش را با توجه به شرایطی که دارد بپچید. اکنون فقط یک نسخه در دست همه وجود دارد که پارامترهای بیرونی مانند شغل، قیمت مسکن و… در آن تاثیرگذار است.
دانشجویان شریف شرایط بهتری برای خروج از کشور دارند
مدیر امور اجتماعی دانشگاه صنعتی شریف گفت: دانشجویان شریف امکان این را دارند که از کشور بروند، زیرا نسبت به سایرین استعداد بالاتری داشته و در دانشگاه معتبری‌تری درس خوانده‌اند، از این رو شرایط برایشان فراهم‌تر است.
وی خاطرنشان کرد: البته این جو در دانشگاه‌های دیگر هم وجود دارد، اما شرایط رفتن برایشان فراهم نمی‌شوند. اینطور نیست که دانشجویان دانشگاه‌های درجه دو نمی‌خواهند از کشور بروند، بلکه شرایطش را ندارند.
همتیار تاکید کرد: آنچه که در این سال‌ها روی رفتن دانشجویان و فارغ التحصیلان تاثیر گذاشته است، مسائل غیرعلمی است، اغلب چون از اینجا ناامید شدند، سراغ هرچه که در خارج از کشور باشد، می‌روند، حالا یا با دید باز یا با چشم بسته.
این استاد دانشگاه درباره موانع آموزش مجازی برای دروس عملی خاطرنشان کرد: دانشکده کامپیوتر آزمایشگاه‌هایی که دارد به صورت سخت افزاری است و اکنون خیلی از اینها با شبیه سازها جایگزین شده است. تلاش شده امکانات برای رشته کامپیوتر به بهترین شکل ممکن تامین شود و شاید تطبیق آن با آموزش حضوری می‌توانست بهتر باشد، اما اشکال کار این است که مشخص نمی‌شود در آموزش مجازی خود دانشجو کار را انجام داده است یا خیر.
وی بیان کرد: پیدا کردن یک جایگزین برای آموزش دروس عملی رشته کامپیوتر شاید راحت‌تر باشد، اما برای دروس مکانیک، عمران و نظایر آن دشوارتر است. ما تلاش کردیم در ترم گذشته برای دانشجویان کامپیوتر یک سری قطعات را ارسال کنیم تا آنها مقداری کارهای فیزیکی، عملی و سخت افزاری انجام دهند.
همتیار گفت: بعد از اینکه آموزش‌ها مجازی شد بهترین شبیه سازها معرفی شدند تا دانشجویان بتوانند با آنها کار کنند. اگر خود افراد آنچه که در آزمایشگاه به آنها گفته شده حتی به شکل مجازی انجام بدهند به درصد قابل توجهی از دانش می‌رسند، زیرا برای ورود به صنعت بار زیادی را متحمل نخواهند شد.
استفاده از نرم افزارهای شبیه‌ساز برای آموزش دورس عملی
وی با اشاره به متضرر شدن از عدم برگزاری کلاس‌های حضوری گفت: ما قطعا در این مدت یک سری چیزها را از دست داده‌ایم که بیشترین آنها تبادل و ارتباطات حضوری بوده است، ولی از نظر دانشی برای دانشکده کامپیوتر چیز قابل توجهی از دست نرفته است. وی درباره نرم افزاهای شبیه ساز گفت: ما از برنامه‌های آماده استفاده کردیم، آزمایشگاه عملی یک سری مزایا دارد که نمی‌توان از آن گذشت، اما این شبیه سازها به روز هستند و خوشبختانه یا متاسفانه همه نرم افزارهای قفل شکسته در ایران وجود دارد. زمانی که من برای یک سفر به خارج از کشور رفته بودم، یکی از دوستانم آیکن نرم افزارهایم را روی صفحه لبتاب دید و به من گفت چقدر پولداری که توانستی این همه برنامه بخری، درحالی که این برنامه‌ها عموما قفل شکسته هستند.
مدیر امور اجتماعی دانشگاه صنعتی شریف در پاسخ به این سوال که نسبت به سالهای گذشته که کارگاه‌های دروس عملی فعال بودند، یادگیری دانشجویان چقدر افت داشته است؟ گفت: خیلی، قطعا این افت علاوه بر کلاس‌های عملی در کلاس‌های نظری هم بوده است. باید دید آیا در دروس مجازی و نظری دانشجویان واقعا حواسشان به درس هست یا نه؟