اسید سیتریک – زکیه تجارت

اسید سیتریک (Citric acid) یک نوع اسید آلی ضعیف با فرمول شیمیایی C6H8O7  است.

سالانه بیشتر از دو میلیون تن از این اسید تولید می شود. سیتریک اسید معمولاً به عنوان یک افزودنی در تهیه  انواع نوشیدنی، خوراکی، ضدعفونی کننده، پاک کننده، مکمل غذایی و دارو استفاده می شود.

اسید سیتریک طبیعی در مرکبات مخصوصا لیموترش یافت می شود. طعم ترش این میوه ها از این ماده می باشد.

این ماده برای نخستین بار در سال ۱۷۸۴ توسط یک پژوهشگر سوئدی از آب لیمو جدا شد؛ که دو شکل سیتریک آبدار و سیتریک خشک وجود دارد. اسید سیتریک که ماده ای  بی بو و بی رنگ است تا اوایل قرن بیستم فقط آب لیمو استخراج می شد.

در سال 1900  دانشمندان توانستند اسید سیتریک را از قارچ سیاه و آسپرژیلوس نیگر تولید کنند. با اینحال فرم سنتتیک آن با آنچه در مرکبات یافت می شود ، متفاوت است ولی  تولید این افزودنی از مرکبات بسیار پرهزینه است و تقاضا به مراتب از عرضه آن بیشتر است.

 

اسید سیتریک را به چه نام هایی می شناسند؟

با توجه به اعلام پایگاه داده آنلاین ChemIDPlus Lite‌، توسط کتابخانه ملی پزشکی ایالات‌متحده و PubChem‌، پایگاه داده‌ای توسط مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی (NCBI)‌، ذکرشده است‌، در‌اینجا چند نام اسید سیتریک را می‌توان عنوان کرد:

• آسیلتن
• اسید سیتریک بی آب
• شیمی درمانی
• سیترات
• سیترو
• سیترن
• هیدروسل A
• Kyselina citronova
• اسید 2-هیدروکسی-1،2،3-پروپان تری کربوکسیلیکس اسید 1،2،3-پروپانتریکاربوکسیلیک‌، 2-هیدروکسی-
• اسید 2-هیدروکسی پروپاناتریکاربوکسیلیک
• 2-اسید هیدروکسی تری کربولیک
• 3-کربوکسی-3-هیدروکسی پنتان-1،5-دی اوئیک اسید
• 2-هیدروکسی پروپان-1،2،3-تری کربوکسیلیک اسید: 77-92-9

اسید سیتریک یک ماده شیمیایی‌، باکتری کش‌، قارچ کش‌، ضد انعقاد‌، محصول شیمیایی کشاورزی‌، ترسیب کننده و یک ماده خون‌ساز است.

 

 

کاربرد اسید سیتریک در صنایع غذایی

این ماده به عنوان یک اسید آلی ضعیف به دلیل خاصیت اسیدی و مزه ا­ی که دارد ، بیشتر به عنوان یک طعم دهنده و نگهدارنده مخصوصا در نوشابه و شیرینی ها استفاده می شود. از اسید سیتریک برای تثبیت یا حفظ داروها و به عنوان ضد عفونی کننده در برابرانواع ویروس و باکتری مورد استفاده قرار می گیرد.

اسید سیتریک در خوراکی­هایی مانند سس گوجه فرنگی نیز مورد استفاده قرار می گیرند. اگرچه این ماده بطور طبیعی تولید نمی شود اما به عنوان محصول جانبی تولید پنیر ، شراب و تولید نان ترش تولید می شود.

این ماده با مقدار PH آن یک ماده نگهدارنده مفید است. که به عنوان یکی از رایجترین مواد افزودنی خوراکی استفاده می شود. همچنین به دلیل محیط اسیدی که ایجاد میکند از رشد باکتری ها جلوگیری میکند این خاصیت سبب میشود به عنوان نگهدارنده در مربا، ژله، آب نبات و کنسرو استفاده شود.

اسید سیتریک در شکل های مختلف مایع و پودری استفاده می شود. اسید سیتریک خشک به عنوان یک جایگزین برای آب لیمو با سرکه در آب میوه، نوشیدنی های پودری، آب نبات، غذاهای منجمد و برخی از لبنیات مانند پنیر به کار برده می شود.

همچنین برای جلوگیری بوتولیسم به میوه و سبزیجات کنسرو شده اضافه می شود.

 

کاربرد اسید سیتریک آرایشی و بهداشتی

اسید سیتریک می‌تواند به روشن شدن پوست‌، اصلاح لکه‌های تیره و به حداقل رساندن خطوط ریز در چهره کمک کند.‌ این محصولات برای استفاده در مناطق حساسی از جمله قسمت‌های نزدیک لب، چشم و دهان، مجراهای تنفسی در بینی و همچنین برای پوست نوزادان، فرموله سازی می‌شوند. همچنین از اسید سیتریک در محصولات آرایشی از جمله اسپری‌های مو و یا در افشانه‌های خوشبوکننده برای مو و بدن نیز استفاده کرد.

بخشی از‌این ماده به نام سدیم سیترات که به عنوان نمکی از‌این ماده شناخته می‌شود، در رژهای لب و محصولات شوینده مانند صابون استفاده شده است. امروزه در محصولات آرایشی از نمک و خود ‌این ماده برای حفظ مواد آرایشی استفاده می‌شود و سطح PH (اسیدی یا بازی بودن محصول) را تنظیم می‌کنند.

محصولات پاک‌سازی محیط‌زیست: اسید سیتریک می‌تواند سموم موجود در خاک آلوده را به‌خوبی از بین ببرد و حتی زباله‌های هسته‌ای را تمیز کند.

کاربرد اسید سیتریک در صنایع دارویی و مکمل های غذایی

اسید سیتریک پس از کشف آن توسط جابر ابن حیان‌، کیمیاگر مسلمان ایرانی قرن هشتم‌، برای اولین بار توسط شیمیدان سوئدی‌، کارل ویلهلم شیله در سال 1784 جدا شد‌، جایی که وی آن را از آب‌لیمو متبلور کرد. سپس تا سال 1890 طول کشید تا اسید سیتریک در مقیاس صنعتی تولید شود.

محصول تولیدی در صنعت مرکبات ایتالیا به‌منظور تولید سیترات کلسیم با هیدروکسید کلسیم ترکیب می‌شود. سپس‌ این مورد جداشده و با استفاده از محلول رقیق اسیدسولفوریک به اسید تبدیل می‌شود. روش‌های دیگر تولید اسید سیتریک شامل یک فرآیند تخمیر با استفاده از قارچ‌های Aspergillus niger است که با استفاده از محلول ساکارز یا گلوکز اسید سیتریک از قند تولید می‌شود (که در قسمت قبل به‌طور کامل‌تر آن را توضیح دادیم).

امروزه در صنایع مختلفی ازجمله محصولات غذایی و آشامیدنی‌، از این ماده برای تولید محصولات غذایی و نوشیدنی، در حجم وسیعی استفاده می‌شود. یکی از مهم‌ترین علت‌های آن را می‌توان انعطاف‌پذیری زیاد ‌این ماده در کاربرد‌های مختلف دانست.

اسید سیتریک به عنوان یک ماده اصلی برای تثبیت و حفظ ترکیبات فعال در ترکیب داروها و مکمل های غذایی استفاده می شود. همچنین برای تقویت یا ماسک کردن طعم داروهای جویدنی و شربت های دارویی مورد استفاده قرار می گیرد.

مکمل های معدنی مانند منیزیم و کلسیم ممکن است حاوی اسید سیتریک به شکل سیترات برای تقویت جذب باشند.

کاربرد سیتریک به عنوان ماده ضد عفونی و پاک کننده 

شیتریک اسید یک ضدعفونی کننده مفید در برابر باکتریها و ویروسهاست و با خاصیت تمیز کنندگی برای از بین بردن لک د دسسترس قراردارد.

این ماده به عنوان جایگزینی مطمئن  برای مواد ضد عفونی کننده و پاک کننده های معمولی مانند سفید کننده های حاوی کلر استفاده می شود.

کاربرد اسید سیتریک در صنعت

اسید سیتریک در صنعت می تواند به صورت خشک یا محلول غلیظ در آب استفاده شود؛  ولی به دلیل خاصیتی اسیدی ممکن است در آب داغ حل و یا شسته شوند.

همچنین این ماده را به عنوان جایگزینی برای اسید نیتریک در غیرفعال کردن فولاد ضدزنگ استفاده نمود.

 

سیتریک اسید در هنرهم کاربردهایی دارد

این ماده را می توان در بخشهایی از فرایند تولید فیلم عکاسی به عنوان یک حمام متوقف کننده بو استفاده شود.

موارد ظاهر کننده عکس قلیایی هستند، برای خنثی و متوقف نمودن عمل آنها به نوعی اسید ضعیف نیاز است. اسید سیتریک با خاصیت بدون بو و بدون رنگ بودن ماده مناسب برای این کار است.

 

از اسید سیتریک در حوزه های مختلفی مانند تصفیه آب می توان استفاده کرد.  این ماده اجاره میدهند صابونها و شوینده ها کف تولید کرده و اثربیخشی بیشتری داشته باشند.

همچنین این اسید خاصیت ضد ویروس و باکتریایی دارد.

 

فواید مصرف اسید سیتریک

این ماده عملکردهای بسیار مفیدی در بدن دارد و برای سلامتی مورد نیاز است. مهمترین کارکردهای آن در تولید انرژی است

با چرخه سیترات دربدن به عنوان اولین مولکول تشکیل شده، غرا را می تواند به انرژی تبدیل کند.

این اسید قابلیت دسترسی پذیری زیستی مواد معدنی را افزایش می دهد و به بدن اجازه می دهد که مینرال ها را بهتر جذب کند.

برای مثال میتوان به عملکرد ان برای کمک به جذب کلسیم در بردن افرادی مانند افراد مسن اشاره کرد که معده انها اسید کمتری دارد.

منیزیم هم به کم اسید سیتریک کاملا جذب می شود و دسترس پذیری آن نسبت به اکسید منیزیم و سولفات منیزیم بهتر است.

اسید سیتریک همچنین به جذب مکمل های روی کمک می کند.

 

این ماده به شکل سیترات پتاسیم می تواند از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری مرده و یا باعث خرد شد نسسنگهایی شود که از قبل شکل گرفته اند.

سنگ های کلیه اغلب با اسید سیتریک به شکل سیترات پتاسیم درمان می شود. با این حال ، مصرف غذاهای مملو از این اسید طبیعی – مانند مرکبات – می تواند مزایای مشابهی برای جلوگیری از سنگ  کلیه داشته باشد.

ایمنی و خطرات اسید سیتریک

با اینکه اسید سیتریک یک ماده مفید برای بدن است ولی نباید فراموش کنیم که مصرف زیاد از حد ان می تواند خطرناک و مضر باشد.

می دانیم که اسید سیتریک یک اسید ضعیف است ولی اسید سیتریک خالص می تواند مشکلاتی مانند سرفه، تنگی نفس با گلو درد شود. همچنین مصرف بیش از حد ان سبب دردهای شکمی شود.

قرار گرفتن در معرض محلول های غلیط این ماده باعث قرمزی پوست ودرد چشم می شود. مصرف طولانی مدت ان مینای دندان را فرسوده میکند